Historia chłopów Polskich w zarysie 1947 r.

Chłopi w Polsce – na ziemiach polskich ludność chłopska zaczęła się kształtować zapewne między VI a VIII w., wraz z powstawaniem — w wyniku rozpowszechnienia się rolnictwa ornego — samodzielnych gospodarstw chłopskich. Sprzyjało to rozkładowi wspólnot rodowych i indywidualizacji gospodarki. W okresie plemiennym nie występował jednak podział na chłopów i inne kategorie społeczne, większość ludności stanowili pospolici wolni. W XI–XII w. najzamożniejsi weszli do warstwy książęcych wojów (rycerzy). Samodzielność owych wolnych ograniczała wspólnota terytorialna (opole), która m.in. regulowała użytkowanie przez nich wspólnych pastwisk, lasów, użytków wodnych, ograniczenia były także związane z różnego typu powinnościami wobec plemienia i jego starszyzny (np. udział w pospolitym ruszeniu, budowa i naprawa grodów oraz wszelkiego innego typu systemu umocnień, dostarczanie danin). Obciążenia te znacznie wzrosły po powstaniu organizacji państwowych (X w.), gdy władze plemienne zastąpił silny aparat wczesnopiastowskiej monarchii, wówczas też obok chłopów wolnych, podporządkowanych rozbudowie systemowi ciężarów prawa książęcego oraz zadaniami specjalnymi w ramach organizacji wsi służebnych (służebna ludność), na większą skalę pojawili się niewolni, wywodzący się z brańców wojennych, częściowo także wolnych, będących niewypłacalnymi dłużnikami bądź pozbawionych wolności za przestępstwa. Ludność ta, osadzana w dobrach książęcych, kościołach i możnowładczych, była całkowicie zdana na swych właścicieli, podlegała także powinnościom prawa książęcego. Wraz z rozwojem państwa uznano całą ziemię nie użytkowaną za własność książęcą, pojęcie własności książęcej rozciągnięto także na posiadłości chłopów wolnych.