SPIS RZECZY
Przedmowa ................................................................... 15
I. Mniemania historyków polskich o pochodzeniu chłopów. Naruszewicz, Bielowski, Maciejowski, Lelewel, Szajnocha, Kętrzyński, Bartoszewicz, Piekosiński, Smolka, Małecki, Bobrzyński, Marylski, Grabski, Koneczny.
Hipoteza najazdu...................................................... 19
II. Feudalizm. Położenie chłopów we Francji, bezprawia, gwałty i bunty.
W Niemczech. Na Węgrzech. W Rosji..................................... 30
III. Powstawanie społeczeństw. Rody jako pierwsza ich organizacja. Rozpad
rodów i gospodarstwa jednostkowe. Wsie rodowe i jednodworcze. Ich nazwy. Opole. Plemię................................................. 39
IV. Prawdopodobieństwo wtargnięcia Normandów. Ich podobieństwo do
szlachty polskiej. Państwo z podboju. Zagadkowy przewrót. Słabe punkty hipotezy najazdu. Poczucie rodowości u szlachty i ludu. Feudalizm w Polsce. Przemiana pojęć własności i wolności................ 44
V. Warstwy ludowe w Polsce średniowiecznej. Niewolnicy, narocznicy, przypisańcy, zagrodnicy, komornicy. Przywileje książęce dla szlachty 1 duchowieństwa. Czy istniał chłop wolny i właściciel ziemi. Goście.
Omylne i prawdziwe wnioski z Księgi Henrykowskiej..................... 51
VI. Powinności poddanych względem księcia. Posługi publiczne. Posługi
łowieckie. Powinności względem panów. Dziesięcina..................... 66
VII. Kolonizacja niemiecka i wsie polskie na prawie niemieckim. Warunki
osiedlenia. Samorząd gminny. Sądownictwo. Wartość społeczna tego osadnictwa dla Polski. Kolonizacja wołoska. Organizacja bartnicza • • • 70
VIII. Sądownictwo dla chłopów. Wyjęci spod prawa powszechnego. Sądow-
nictwo patrymonialne szlacheckie i kościelne. Nadania książęce warunkowe i bezwarunkowe. Położenie chłopów przy końcu wieków średnich. 82
IX. Statut wiślicki i jego artykuły dotyczące chłopów. Kazimierz W. Po-
czątek ujarzmienia. Układ koszycki. Wszechwładztwo szlachty. Statuty mazowieckie. Rękojemstwo. Jagiełło. Statut wartski. Statuty Kazimierza Jagiellończyka. Wartościowanie życia. Początek ścigania zbiegłych . . 90
X. Chłopi we Francji XV i XVI w. — znęcania się i rabunki. W Anglii — klasy ludu wiejskiego. W Niemczech — ciemięstwo i bunty. Skutki wojny trzydziestoletniej. Na Węgrzech — ucisk i bunty. W Rosji — gminy, kategorie chłopstwa, przytwierdzenie do ziemi, okrucieństwa.
Litwa, jej statuty, pomiera wołostna.................................. 106
310
XI. Pogorszenie się położenia chłopów za Jagiellonów. Statut piotrkowski, jego zakazy i ograniczenia chłopów. Tworzenie folwarków. Statut toruński i ustalenie pańszczyzny obowiązkowej. Jej rozmaitość. Ujednostajnienie warunków poddaństwa. Rozszerzenie statutu. Niszczenie samorządu gminnego. Sołtys oficjalistą dworskim................................ 117
XII. Sądownictwo patrymonialne wykończone. Sądy rugowe. Sądy referen-darskie dla poddanych królewszczyzn. Lustracja. Zatargi z poddanymi. Konfederacja warszawska. Rzekome uprawnienie kary śmierci. Zniesienie rękojemstwa ............................................................... 127
XIII. Dogmaty szlacheckie. Ustawy przeciw zbiegłym w XVI w. Supliki. Rej, Klonowicz, Modrzewski, Przyłuski, Białobrzeski, Śmigielski, Kromer,
Wolan, Skarga, Barsciusz, Górnicki. Reformacja......................... 135
XIV. Rozrost egoizmu szlacheckiego w XVII w. Napuszona i czcza frazeologia. Niszczenie dobytku chłopskiego. Rozwój gospodarstw folwarcznych.
Łamanie praw, umów i zwyczajów. Podnoszenie pańszczyzny. Handel poddanymi. Działalność sądów patrymonialnych. Kodeksy prywatne . • 147
XV. Przytwierdzenie tanich1 robotników. Konstytucja przeciw zbiegłym.
Obrona chłopów w literaturze. Opaliński, Zbylitowski, Lament, Oliza-rowski, Petrycy, Birkowski, Liberiusz. Bezimienni. Starowolski, Go-stomski. Przysięga Jana Kazimierza..................................... 156
XVI. Udział chłopów w wojsku i obronie kraju. Piechota wybraniecka Ba-
torego. Wojska panów. Męstwo chłopów podczas wojen szwedzkich. Wyzyskane a nie nagrodzone ich zasługi................................. 169
XVII. Uciemiężenie chłopów we Francji XVIII w. Zdzierstwa i nadużycie.
Skup drobnych właścicieli ziemskich w Anglii. W Austrii. Stopniowe ujarzmienie chłopów w Rosji............................................ 175
XVIII. Czynniki rozkładu. Olbrzymie bogactwo panów wobec olbrzymiej nędzy ludu. Pycha możnowladców. Morderstwa, pijaństwo i obżarstwo. Szały i okrucieństwa. Pogarda dla ludu. Zanik poczucia moralnego i narodowego. Zepsucie duchowieństwa. Przekupstwa................................... 181
XIX. Ludność wiejska na początku XVIII w. Niski poziom rolnictwa. Naj-
wyższe natężenie pańszczyzny. Rozmaitość jej norm. Praca daremna i przenoszenie robót. Poddany jako narzędzie produkcji. Prawodawstwo prywatne. Niewola osobista. Kara śmierci. Handel ludźmi. Przeciw zbiegłym............................................................... 194
XX. Emigracja ludu wiejskiego. Zniewolenie Kozaków. Ucisk chłopstwa na
Rusi. Bunty ukraińskie. Rzeź humańska. Krwawa zemsta. Sprzeczne pragnienia szlachty.................................................... 208
Ft»
XXI. Obrona chłopów w literaturze. Leszczyński, Kurzeniecki, Garczyński,
Szyrma, Wybicki, Karp, Książka o poddanych polskich. Skrzetuski,
Fredro................................................................. 214
XXII. Rzeczpospolita jako rzesza niezależnych państw szlacheckich. Reformy
prywatne. Przykład m. Poznania. Fundacja Brzostowskiego. Oczynszo-wanie w dobrach Zamoyskiego, Przebendowskiego, Świniarskiego, Poniatowskiego, Chreptowicza, Dzieduszyckiego. Państwo Jabłonowskiej. Nasiona rewolucji............................................... 223
oszczędź
60
%
