Czasy Jagiellonów to ogromne zmiany polityczne w Europie Środkowej. Przez dwieście lat rządów dynastii nie do poznania zmienił się również kilkukrotnie reformowany system monetarny i walutowy. Produkcja mennicza za ostatniego Jagiellona, a następnie pierwszych władców elekcyjnych była obfita. Wpływ na ten stan rzeczy miał napływ srebra z zagranicy. Eksport zboża i produktów leśnych powodował dodatni bilans handlowy. Zagraniczne monety, o ile nie trafiały do obiegu, były wychwytywane i przetapiane lub wybijano na nich specjalny stempel, który był zgodą na obieg takich monet w Polsce i na Litwie. Zygmunt August wprowadził trzy typy zupełnie nowych monet: litewski półkopek o wartości 30 groszy, dwugrosz i czworak (4 grosze). Zwłaszcza dużo wybito czworaków, czyli tzw. brodaczy, przedstawiały one bowiem króla z długą, rozdwojoną brodą. Pieniądze te ze względu na wysoką jakość srebra były masowo wywożone do Holandii i Niemiec. Działający w XVI stuleciu szlachecki ruch egzekucyjny, domagał się uporządkowania praw, odzyskania królewszczyzn i finansowania z nich wojska, żądał wolności celnej i integracji ziem Rzeczypospolitej. Choć Zygmunt August początkowo był przeciwny postulatom szlachty, ostatecznie, aby zdobyć jej poparcie, stanął na czele ruchu egzekucyjnego. W latach 60. rozpoczęła się rewizja nadań królewskich. Czwarta część dochodów z dóbr królewskich, tzw. kwarta, miała służyć utrzymaniu stałego wojska – kwarcianego. Drugim wielkim sukcesem szlachty było doprowadzenie do unii realnej z Litwą, uchwalonej w 1569 roku w Lublinie. Jednym z wielu ustaleń było wprowadzenie wspólnej monety.