Niniejsze opracowanie stanowi archeologiczną podstawę źródłową studiów nad późnośredniowiecznym osadnictwem wiejskim w ziemi chełmińskiej. Zarazem jest też swojego rodzaju odpowiedzią na postulat szerokiego wykorzystywania materiałów archeologicznych, przede wszystkim z badań powierzchniowych prowadzonych w ramach Archeologicznego Zdjęcia Polski (AZP) w studiach mediewistycznych, zwłaszcza zaś w śledzeniu dynamiki procesów zasiedlenia. Postulat ten ostatnio jest coraz częściej zgłaszany przez historyków, dotychczas bowiem mediewiści, albo korzystali z przestarzałych wyników badań archeologicznych, albo uwzględniali je w bardzo niewielkim zakresie bądź pomijali je w ogóle. Warto wszakże tu podkreślić, że potencjalna wartość źródeł archeologicznych jest bardzo duża. Ponadto, jest też rzeczą oczywistą, że procesy osadnicze w późnym średniowieczu na ziemiach polskich, mimo iż są stosunkowo dobrze oświetlone źródłami pisanymi, to jednak wymagają ,,powszechnego" posiłkowania się informacjami archeologicznymi. Szczególnie odczuwalne są niedostatki danych w przekazach pisanych dotyczących momentu powstania, rozwoju i zaniku osad wiejskich. Dostępne nam wzmianki w dokumentach pozwalają skonstruować tylko statyczny obraz procesów zasiedlenia, a więc odnoszący się do całego późnego średniowiecza, czyli aż do około trzech wieków. Bardzo ważnym aspektem uwzględniania materiałów archeologicznych w badaniach nad późnym średniowieczem jest też, obok poszerzenia podstawy wnioskowania o osady nie wzmiankowane w materiałach pisanych, możliwość weryfikacji ustaleń wynikających z analizy źródeł pisanych, przede wszystkim w kwestiach chronologii. Tak więc nie powinna budzić wątpliwości potrzeba znajomości tej kategorii źródeł, a także umiejętności produktywnego ich wykorzystywania w badaniach nad ówczesnymi procesami osadniczymi.