Teoria literatury – nauka, której przedmiotem badań jest literatura, ale która w odróżnieniu od historii literatury nie skupia się na periodyzacji zjawisk literackich, a w odróżnieniu od poetyki nie zajmuje się samą budową dzieła literackiego. Teoria literatury badając konkretne utwory i fakty literackie próbuje wykryć pewne ogólne prawidłowości nimi rządzące oraz określające ich charakter. Pojęcie pojawiło się w latach sześćdziesiątych XX wieku w pracach badaczy angielskich. We współczesnej teorii literatury daje się zauważyć następujące tendencje:

Powiązania z dziedzinami takimi jak epistemologia, ontologia, psychologia

Analiza własnej historii

Próba zawężenia przedmiotu badań

Próba ustalenia jednej obowiązującej teorii

Teoria literatury bada z jednej strony pewne konkretne wytwory ludzkie, z drugiej zaś prawidłowości rządzące procesem rozwojowym danej ich dziedziny. Stąd też można wyróżnić dwa podstawowe nurty badań teoretyczno-literackich:

teoria dzieła literackiego (inaczej "poetyka"), badająca składniki dzieł literackich in statu nascendi,

teoria procesu historycznoliterackiego (inaczej "poetyka historyczna"), badająca głównie przekształcenia zjawisk z zakresu teorii literatury w historii literatury.