Spojrzenie w przeszłość Lubelszczyzny

Tom otwiera istotna dla całej publikacji rozpraw a Kazimierza Myślińskiego, pt. Geneza dawnego województwa lubelskiego. Autor przedstaw ił ten fakt na szerokim tle ówczesnych wydarzeń politycznych i społecznych. Województwo lubelskie wyodrębniło się z terytorium woj. sandomierskiego w roku 1474 na mocy decyzji króla Kazimierza Jagiellończyka. Pierwszym wojewodą lubelskim został Dobiesław Kmita, zaufany doradca króla, jeden z reprezentantów dominującego wówczas w państwie polskim możnowładztw a małopolskiego. Jak trafnie podkreślił autor, woj. lubelskie powstało w wyniku procesów zmierzających do pełnej integracji Małopolski,co leżało właśnie w interesie możnowładztw a tej dzielnicy. Z tego powodu nowo utworzone województwo objęło jedynie ziemię lubelską i łukowską, tj. terytorium między Wisłą a Wieprzem. Poza nim pozostały ciążące ku Lublinowi ziemie: chełmska i bełska oraz Podlasie