Rozważania o samorządzie terytorialnym, tj. o jego istocie, ustroju, funkcjach, o usytuowaniu się w systemie ustrojowym państwa oraz o związkach ze społeczeństwem wzbogacają znajomość polskiej myśli społeczno-politycznej mijającego stulecia. Samorząd terytorialny spełniał najpierw rolę szkoły obywatelskiego wychowania, uczył myślenia nie tylko kategoriami indywidualnymi, lecz także zajmowania się sprawami publicznymi. Był także instytucją władztwa administracyjnego, usytuowaną w systemie władzy wykonawczej, zwłaszcza w swoim państwie, umożliwiającą rządzonym zajmowanie się bezpośrednio administrowaniem swoich spraw. Przy tym pozycja samorządu raz była znacząca, innym razem malała, aby po długich czasach niebytu odrodzić się w latach 90. XX wieku. Zwrócenie uwagi na wartości samorządu terytorialnego winno sprzyjać lepszemu zrozumieniu przyszłości samorządu, czy jego obecne odrodzenie jest tylko potrzebą chwili, wyrosłą na gruncie walki społeczeństwa z narzuconą i niechcianą komunistyczną władzą polityczną, po czym zostanie wtopiony w nowy system władzy, na wzór angielski, z dużym zakresem podmiotowości, czy może francuski, a więc będzie ograniczony. Samorząd też może zostać w skrajnej sytuacji odrzucony, gdy do głosu dojdą siły społeczne dążące do centralizacji, tj. do silnej i skoncentrowanej władzy wykonawczej państwa. Tak więc bez ogólnego poznania historii samorządu niepełna byłaby wiedza i możliwość zrozumienia fenomenu odrodzenia się samorządności w latach 90. i kierowanie i kierowanie dalszą jego ewolucją.