Zawiera m. in.: I. Szlachta i chłopi w Polsce przedrozbiorowej — etapy rozwoju wzajemnych stosunków 1. Chłopi i właściciele ziem w systemie gospodarki państwowej i systemie czynszowym 2. Powstanie systemu folwarczno-pańszczyźnianego w XVI wieku 3. Kilka uwag o mechanizmie podejmowania decyzji ekonomicznych przez panów i chłopów w związku z powstaniem gospodarki folwarczno-pańszczyźnianej 4. Skutki zależności pańszczyźnianej dla gospodarki (do polowy XVIII wieku) 5. Przeciwdziałanie szlachty wobec spadających dochodów w XVIII wieku II. Przewrót folwarczno-pańszczyźniany w Polsce na tle europejskim. Tło ogólne modelu 1. Refeudalizacja i tempo rozwoju folwarków pańszczyźnia- nych w Polsce 2. Kierunki interpretacji i wyjaśnień 3. Teza kolonialna (głównie I. Wallersteina) i jej krytyka 4. Teza walki klasowej i jej krytyka 5. Uwagi końcowe