Tom 1 562 s. Tom 2 576 s.,

Obrona Pragi 1939 w dokumentach i wspomnieniach Okres międzywojenny był dla Pragi czasem korzystnym, sprzyjającym odrabianiu wiekowych zaniedbań w dziedzinie komunikacji, przemysłu, szkolnictwa i budownictwa komunalnego. Wynikało to z faktu, że w planach rozwoju Warszawy Praga, Gocław, Grochów i Targówek miały stać się ważną dzielnicą przemysłową. Dzięki temu na Pradze powstały nowoczesne zakłady przemysłowe, takie jak Fabryka Maszyn Precyzyjnych Avia na ul. Siedleckiej, Zakłady Amunicyjne Pocisk przy ul. Mińskiej, Państwowe Zakłady Inżynierii przy ul. Terespolskiej, Państwowe Zakłady Tele- i Radiotechniczne przy ul. Grochowskiej. Zakłady te zatrudniały kilkanaście tysięcy osób, ponad połowę wszystkich robotników prawobrzeżnej Warszawy. Na Pradze dominowało jednak nadal rzemiosło i drobne warsztaty, których było około 10 tysięcy. Kupiectwem zajmowała się przede wszystkim silna tu społeczność żydowska, skupiona zwłaszcza w kwartale ulic Szerokiej, Brukowej i Sierakowskiej. Parcelacja terenu, jak również rozbudowa infrastruktury komunalnej przyczyniły się do ożywienia budownictwa praskiego. Wzdłuż ul. Grochowskiej i al. Waszyngtona rozwijała się zabudowa wielkomiejska. Powstały kolonie oficerskie i urzędnicze oraz domy komunalne na Grochowie, a na Kamionku bloki Towarzystwa Osiedli Robotniczych. Po wybudowaniu przeciwpowodziowego Wału Miedzeszyńskiego na Saskiej Kępie powstało osiedle willowe. Mimo wielu pozytywnych zmian przedwojenna Praga pozostawała dzielnicą ogromnych kontrastów. Obok znakomitych budowli, których przykładem może być zespół budynków Okręgowej Dyrekcji Kolei Państwowych, czy wyróżniających się architektonicznie willi Saskiej Kępy, nie brak też było obszarów wyjątkowej nędzy, jak choćby Annopol. Prawobrzeżna Warszawa była również bardzo zróżnicowana pod względem społeczno-zawodowym. W jej strukturze społecznej dominowali robotnicy i rzemieślnicy zatrudnieni w praskich zakładach przemysłowych i warsztatach prywatnych. Przeważali oni wśród mieszkańców Grochowa, a zwłaszcza północnej części Pragi (Golędzinów, Bródno, Targówek). Centralna Praga zamieszkiwana była przez drobnomieszczaństwo trudniące się handlem i usługami. Sporo inteligencji osiedliło się na Grochowie, a zwłaszcza na bardzo modnej w tym czasie Saskiej Kępie. Dużo też było młodzieży, która odegrała ważną rolę w obronie dzielnicy w 1939 r. 3 Warszawa jako główny ośrodek polityczny i administracyjny państwa, a zarazem jego najważniejszy węzeł komunikacyjny, odgrywała zawsze niezwykle istotną rolę w kampaniach wojennych na ziemiach polskich, będąc terenem walk i celem działań nieprzyjaciela. Od potopu szwedzkiego począwszy, a skończywszy na I i II wojnie światowej zawsze w jej stronę kierowały się główne uderzenia przeciwnika 4. Tak było również we wrześniu 1939 r. W 1939 r. stolica Polski była miastem otwartym, pozbawionym urządzeń obronnych, gdyż stare rosyjskie fortyfikacje zostały w okresie międzywojennym bądź zniszczone, bądź wchłonięte przez zabudowę miasta. W chwili wybuchu wojny Warszawa nie była przygo Pełniejszą charakterystykę dziejów Pragi i jej mieszkańców zawierają m.in. prace: M. Drozdowski, A. Zahorski, Historia Warszawy, Warszawa 1997; M. Drozdowski, Warszawiacy i ich miasto w latach II Rzeczypospolitej, Warszawa 1972; Bródno i okolice we wspomnieniach mieszkańców, Warszawa 1995; L. Bartelski, Praga Warszawskie Termopile 1944, Warszawa Najpełniejszą charakterystykę młodzieży i harcerstwa praskiego znajdzie czytelnik w tomie 1 pracy G. Nowika, Straż nad Wisłą. Okręg Szarych Szeregów Warszawa-Praga , Warszawa Szerzej J. Kirchmayer, Operacyjne znaczenie Warszawy na podstawie doświadczeń wojen XIX i XX w., Wojskowy Przegląd Historyczny, 1958, nr 1.