Porta Fidei

Kilkadziesiąt lat od powstania diecezji płockiej w 1075 roku, dla murowanej katedry wykonano w Magdeburgu wrota z brązu. Dekoracja Drzwi Płockich ilustruje Credo Apostolorum i jest wyjątkowa wśród innych zabytków tego typu. Opowiada o niej album Porta fidei. Brama wiary autorstwa księdza profesora Ryszarda Knapińskiego. Album powstał po podróży, która odbyła się z inicjatywy Marka Chojnackiego we wrześniu 2010 roku. Jej uczestnicy fotografowali oryginał zabytkowych drzwi, który znajduje się w Nowogrodzie Wielkim. Prace nad wydawnictwem trwały dwa lata. Ukazało się dzięki wsparciu finansowemu diecezji płockiej, Urzędu Miasta i wkładu Marka Chojnackiego. Publikację wydała Książnica Płocka. Patronat nad nią objęli: prezydent Andrzej Nowakowski i biskup Piotr Libera. Redakcja i projekt graficzny to zasługa Marcina Pastwy. Drzwi z brązu dla płockiej katedry zamówił biskup Aleksander z Malonne. Wykonane zostały w magdeburskiej odlewni w latach 1152-1154 przez mistrza Riquina i jego pomocnika Waismutha. Co ciekawe, rzemieślnik świadom wagi swego dzieła, „podpisał” siebie i swojego współpracownika w dolnym rejestrze kwater lewego skrzydła. Oryginalne drzwi zostały zrabowane z Płocka pod koniec XIII wieku. Na początku XV wieku trafiły do cerkwi prawosławnej, umieszczono je w soborze św. Sofii w Nowogrodzie Wielkim na Rusi. Kopia Drzwi Płockich znajdująca się dzisiaj w katedrze wykonana została w latach 1971-1981 przez pracownie konserwacji zabytków ze Szczecina i Warszawy. Inicjatorem jej powstania był prezes Towarzystwa Naukowego Płockiego, dr inż. Jakub Chojnacki. Drzwi poświęcił 28 lutego 1982 roku kardynał Józef Glemp. Drzwi składają się z 46 kwater, przybitych do drewnianego podłoża, ujętych w wypukłe listwy bordiury z motywami roślinnymi. Większość scen opatrzona jest łacińskimi inskrypcjami. Kwatery ilustrują 12 dogmatów wiary chrześcijańskiej czyli Skład Apostolski. Obecny układ kwater zarówno na kopii, jak i w Nowogrodzie Wielkim nie jest oryginalny. – Kwatery płockie ilustrują ważne etapy historii zbawienia, w których uczestniczy każdy chrześcijanin. A są nimi: misterium stworzenia, upadku i naprawy, misterium grzechu i łaski, misterium śmierci i życia. Teologia zabytku jest chrystocentryczna, ale nie pomija ani nauki o Trójcy Świętej, ani roli Maryi, współuczestniczki zbawczego dzieła jej syna. Znalazły też formę właściwą dla ducha czasu wymagania moralno-etyczne, jakim winien sprostać chrześcijanin, aby godnie uczestniczyć w komunii z Jezusem i dostąpić wiecznego zbawienia. Dlatego wśród reliefów obecne są alegorie cnót i wad, a od pokus grzechu i wiecznego zatracenia miały odstraszać smoki i lwie paszcze – napisał w zakończeniu autor albumu, ks. prof. dr. hab. Ryszard Knapiński. W cennej dla historii kościoła płockiego, historyków sztuki i płocczan publikacji zaprezentowana jest rekonstrukcja pierwotnego układu kwater, oparta na XII artykułach wiary w kolejności występowania w Składzie Apostolskim. Rozpoczyna prolog z trzyczęściowej kwatery lewego skrzydła, której rekonstrukcja ukazuje Kolegium Apostołów w scenie wniebowstąpienia Jezusa, po którym dokonało się rozejście apostołów na misję ewangelizacyjną. Na reliefach ilustrujących dwanaście artykułów Credo Apostolorum nie ma scen rodzajowych. Forma odlewów wyraża piękno nadprzyrodzone, pozamaterialne (mowy platońskie), a rytm hieratycznie ustawionych figur w kompozycji całości dowodzi inspiracji motywem pitagorejskim i estetyką św. Augustyna. Wydawnictwo ukazuje się w roku ogłoszonym przez papieża Benedykta XVI Rokiem Wiary. – Wykład prawd wiary, który z woli zamawiającego został umieszczony na Drzwiach Płockich, to w dziejach polskiego średniowiecza przykład absolutnie wyjątkowy. W zachowanych do dziś brązowych drzwiach z kościołów europejskich również nie znajdziemy odpowiednika obrazowej katechezy biskupa Aleksandra.(...)Skomplikowane treści teologiczne zostały przetłumaczone na język ikonografii chrześcijańskiej, również uniwersalny, jak lingua latina w średniowieczu. Drzwi Płockie komunikują treści wiary wyłącznie za pomocą obrazu – napisał w słowie wstępnym do albumu biskup Piotr Libera. Publikacja Porta fidei. Brama wiary. Romańskie Drzwi Płockie w Nowogrodzie Wielkim powstała w drukarni Agpress.