Henryk Łowmiański (ur. 22 sierpnia 1898 w Daugadzie k. Wiłkomierza, zm. 4 września 1984 w Poznaniu) – polski historyk, mediewista, autor m.in. monumentalnej monografii Początki Polski (1963–1985)[a].Urodził się 22 sierpnia 1898 r. w Daugadzie, wówczas na terenie Cesarstwa Rosyjskiego. Uczęszczał do szkół średnich najpierw w Wilnie, a potem w Czernihowie. W 1916 r. zapisał się na Uniwersytet Kijowski. Studia historyczne kontynuował później na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie i tam je ukończył. Tam został następnie zatrudniony i odbył swoją dalszą ścieżkę naukową. Kształtował się głównie pod okiem Kazimierza Chodynickiego i Stanisława Kościałkowskiego. Doktoryzował się w 1924 r. pracą „Wchody” miast litewskich w XVI wieku (promotor prof. Kazimierz Chodynicki). Był to pierwszy doktorat z historii na odnowionym wileńskim uniwersytecie. Habilitował się w 1932 dwutomową pracą Studia nad początkami społeczeństwa i państwa litewskiego. W 1933 r. objął na wileńskim uniwersytecie katedrę historii Europy wschodniej, którą piastował do 1939 r. Od 1938 był członkiem Polskiej Akademii Umiejętności. Karierę naukową zatrzymał wybuch drugiej wojny światowej. W jej czasie pracował w wileńskim archiwum, gromadząc przy okazji materiały do swych przyszłych prac. Wobec przesunięcia granic Polski na zachód, musiał po wojnie szukać nowego miejsca zatrudnienia. W 1945 r. przeniósł się najpierw na krótko do Łodzi, a zaraz później na zaproszenie dziekana Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Poznańskiego Kazimierza Tymienieckiego do Poznania, gdzie objął Katedrę Historii Europy Wschodniej (później przemianowaną na Katedrę Historii Narodów ZSRR). Od 1953 r. był kierownikiem działu historii średniowiecznej Instytutu Historii PAN, a od 1956 członkiem Polskiej Akademii Nauk. W latach 1951-1956/1957 był kierownikiem katedr historycznych na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza, a w latach 1956/1957-1968 był dyrektorem Instytutu Historii UAM[1]. Zasiadał w komitecie redakcyjnym „Roczników Historycznych”. Zginął tragicznie 4 września 1984 r., potrącony przez tramwaj w czasie przechodzenia przez jezdnię przy ul. Grunwaldzkiej. Pochowany został w grobowcu rodzinnym małżonki na cmentarzu w podłódzkim Rzgowie. Dla uczczenia pamięci historyka, jego uczniowie 30 maja 1989[b] założyli Fundację Historyczną im. prof. Henryka Łowmiańskiego.