Mikołaj Iwanow (także: Nikołaj Iwanow; ur. 1948 w Brześciu) – rosyjski dysydent i polski historyk związany z Uniwersytetem Opolskim. Działał w grupie rosyjskich młodych socjalistów, którzy z jego inicjatywy skierowali odezwę do I Zjazdu Solidarności w 1980. Za działalność w tej grupie był wielokrotnie przesłuchiwany. W 1984 zamieszkał w Polsce, gdzie ożenił się z wrocławską działaczką NSZZ "Solidarność" i współpracował z Solidarnością Walczącą Kornela Morawieckiego. Był redaktorem Biuletynu Dolnośląskiego. W 1989 nawiązał współpracę z Radiem Wolna Europa – przez piętnaście lat pracował w jego sekcjach białoruskiej i kaukaskiej. Obecnie pracuje w Zakładzie Historii Najnowszej Instytutu Historycznego Uniwersytetu Opolskiego oraz Studium Europy Wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego. Zajmuje się badaniem historii mniejszości polskiej w ZSRR. "Losy ponad milionowej polskiej mniejszości narodowej w ZSRR stanowiły tabu dla badaczy. Przez lata dążono do zamazywania pamięci o niezmiernie kontrowersyjnej polityce wobec Polaków. Dlatego historiografia tematu po prostu nie istnieje. Sporadycznie zdarzają się wzmianki o odosobnionych przejawach polskiej autonomii narodowej." - fragment