Diagnozowanie organizacji jest czymś oczywistym i dawno zostało zaakceptowane w praktyce zarządzania. Inaczej przedstawia się sprawa patologii, o których pisze się mało i niechętnie – tylko nieliczne organizacje przyznają się do jakichś nieprawidłowości. Mechanizmy patologiczne niejednokrotnie stają się funkcjonalnym elementem systemu (pełnią na przykład funkcję stabilizującą) i patologia tak silnie zrasta się wtedy z systemem, że jest uznawana za jego nieodzowny element. Przestaje się ją wówczas dostrzegać albo ujawnia się ona pod zupełnie inną postacią. Aby postawić trafną diagnozę, trzeba zatem znać i rozumieć mechanizmy patologiczne.
Inspiracją do zaproponowanej w tej pracy systematyki patologii organizacyjnych był system kryteriów diagnostycznych DSM III, stosowany w psychiatrii. W przedstawionym systemie każda patologia jest określona za pomocą pięciu osi, opisujących kolejno: łatwo dostrzegalne objawy patologii, patologie związane z osobami kierującymi organizacjami, nieprawidłowości operacji i procesów, patogenne oddziaływanie środowiska organizacji i rozwój zjawisk patologicznych w czasie.
Druga część książki ma charakter narzędziowy. Omówiono w niej szczegółowo takie zagadnienia, jak:
- proces diagnostyczny i rola, jaką odgrywają w nim specjaliści z różnych dziedzin,
- badania diagnostyczne prowadzone przy użyciu map poznawczych,
- najważniejsze metody diagnostyczne (rozmowa i wywiad indywidualny) i sposoby analizowania ich wyników,
- metody tworzenia niektórych testów psychologicznych (przykłady pytań, sposób analizy i przykładowy kwestionariusz mogący być punktem wyjścia do tworzenia własnych kwestionariuszy).
Każdy rozdział zaczyna się od studium przypadku – opisu jednej z powszechnie występujących patologii, ze szczegółowymi propozycjami interwencji w organizacji. Ich podsumowaniem jest ostatni rozdział, w którym przedstawiono działania, jakie można podjąć, aby uchronić swoją organizację od patologii.