Tom I - 347 str.

Tom II - 269 str.

Dwa tomy w jednej książce.

Okres życia Kołłątaja, przedstawiony w pracy ni­niejszej, ma niewątpliwie znaczenie drugorzędne dla jego biografii. W ciągu tych 18 niespełna ostatnich lat życia — przez 9 jest Kołłątaj zupełnie odcięty od kraju i społeczeństwa, znajdując się bądź w więzieniu austryackiem (1794—1802), bądź też w Moskwie (1807—1808), a poza tem, czy to w czasie pobytu na Wołyniu (1802—1807), czy w Księstwie Warszawskiem (1808—1812) do tego stopnia nie bie­rze udziału w życiu publicznem, że ze wzmiankami o nim spotkać się dosyć trudno w literaturze pamię­tnikarskiej, a nawet i korespondencyi współczesnych. Cała działalność jego w tym okresie redukuje się do rozmiarów bardzo skromnych: występuje on w roli doradcy tych ludzi, którym warunki dały możność działania, pracuje naukowo, pisze broszury polityczne, a przedewszystkiem memoryały, w których podaje roz­liczne projekty, a głównie krytykuje ludzi, stojących u władzy, przeciwko którym przy pomocy rozmaitych malkontentów do końca życia walczy i intryguje.