Mesjasze

Paryż, czasy Wielkiej Emigracji po powstaniu listopadowym. Polacy z trudem radzą sobie na obczyźnie – nie znają języka, nie cieszą się sympatią władz francuskich. Aż nagle pojawia się tajemniczy przybysz z Litwy, który uzdrawia chorą psychicznie żonę Mickiewicza i przekonuje wszystkich, że jest Mesjaszem. Polakom obiecuje odrodzenie ich ojczyzny, jeśli będą żyć na wzór Chrystusa. Zwolennicy Mesjasza zakładają Koło Sprawy Bożej, a Mickiewicz poświęca mu cykl wykładów w College de France. Specjalne zadanie otrzymuje Gerszon Ram: ma przekonać do Sprawy papieża w Rzymie i rabinów w Jerozolimie. Mesjasze to oparta na autentycznych listach i wspomnieniach opowieść o emigracji polskiej lat 40. XIX wieku. György Spiró z pieczołowitością historyka odtwarza dzieje koła towiańczyków. Demitologizuje polskie legendy i odbrązawia część naszej historii. Jednocześnie z wizjonerską fantazją kreśli portrety duchowe Towiańskiego, Mickiewicza i Słowackiego. Ujęta w ceremonialnej stylistyce narracja miesza się z rozważaniami o roli religii w dziejach świata. Całość uzupełniają dociekania autora, jak to się stało, że wielcy poeci ulegli wpływowi wątpliwego proroka. Każda z tych postaci kiedyś żyła, nie ma tu bohaterów fikcyjnych, ponieważ jednak większość z nich była dość znaczącymi postaciami z punktu widzenia polskiej historii lub choćby dlatego, że miała kontakt z Mickiewiczem, który jest największym mitycznym herosem w polskiej literaturze, znacznie więcej o nich wiadomo (...). Nieraz więcej o nich wiedziałem niż oni o sobie. Zastanawiałem się również, czy wolno mi owe głębie przed czytelnikiem odsłonić, bo przecież moi bohaterowie byli martwi, nie mogli zaprotestować. To wielki dylemat, koniec końców górę wziął we mnie, rzecz jasna, pisarz plotkarz, nie zaś stróż moralności. Gyorgy Spiro, w wywiadzie przeprowadzonym przez Erikę Csontos, „Literatura na Świecie”, nr 1–2/2006