Medioznawstwo polskie. Ludzie – instytucje – nauka

Przedmiotem niniejszej publikacji jest rozwój polskiej odmiany dyscypliny naukowej określanej medioznawstwem. W węższym znaczeniu tego pojęcia przez medioznawstwo rozumiemy naukę badającą funkcjonowanie mediów masowych. W ujęciu szerszym za medioznawstwo uznaje się naukę o komunikowaniu medialnym, czyli komunikację prowadzoną przy pomocy urządzeń technicznych – środków komunikowania masowego. Medioznawstwo wywodzi się z prasoznawstwa. Jak to zdefiniowano w specjalistycznych słownikach, pod tą tradycyjną polską nazwą kryje się „nauka o tworzeniu, zawartości, przekazywaniu i odbiorze prasy (we wszystkich jej aspektach) i publikacji prasopodobnych (radiowych, telewizyjnych). Czasami prasoznawstwo interpretowane jest szeroko jako wiedza o komunikowaniu masowym”. Autor niniejszej publikacji doszedł do wniosku, że polskie medioznawstwo ma swój symboliczny początek w ostatnich latach XVIII wieku. W kolejnym stuleciu media były przedmiotem licznych badań prowadzonych przez reprezentantów starszych nauk humanistycznych i społecznych. Polskie medioznawstwo, przechodząc przez okres deskryptywny i kumulatywny, pierwszy swój paradygmat wypracowało w latach sześćdziesiątych XX wieku. W kolejnej dekadzie paradygmat ten zaczął dotyczyć nie tylko mediów, lecz także komunikacji społecznej. Uzyskany materiał podzielony został na pięć rozdziałów. Przyjęty układ pracy nawiązuje do koncepcji teoretycznych Thomasa Kuhna oraz Roberta Mertona. Dwa pierwsze rozdziały mają charakter wprowadzający. Dla uniknięcia zbędnych powtórzeń w dalszych fragmentach tekstu zebrano w nich najistotniejsze informacje dotyczące rozwoju mediów oraz światowego medioznawstwa. Kolejne trzy rozdziały prezentują rozwój polskich nauk o mediach. Cezury czasowe odzwierciedlają przeobrażenia tej nauki, dlatego tylko w niewielkim stopniu korespondują z klasyczną periodyzacją najnowszych dziejów Polski przyjmowaną przez historyków. Nie znaczy to jednakże, że medioznawstwo rozwijało się w oderwaniu od otaczającej je rzeczywistości. Odzyskanie przez Polskę niepodległości w 1918 roku, kolejne kryzysy wybuchające w PRL, diametralne zmiany społeczno-ekonomiczne zapoczątkowane w 1989 roku determinowały losy uczonych, przekładały się na sposoby finasowania instytucji, a zatem przyczyniały się do rozwoju lub atrofii polskiego medioznawstwa. Praca ma charakter przeglądowy i adresowana jest przede wszystkim do studentów interesujących się medioznawstwem i komunikacją społeczną. Jej czytelnikami mogą być także czynni zawodowo ludzie mediów oraz uczeni zajmujący się szeroko pojmowanymi naukami humanistycznymi i społecznymi.