Richard Heinrich Ludwig Avenarius (ur. 19 listopada 1843 w Paryżu, zm. 18 sierpnia 1896 w Zurychu) – niemiecki filozof, twórca radykalnie pozytywistycznego kierunku filozoficznego zwanego empiriokrytycyzmem lub "drugim pozytywizmem". Drugi syn niemieckiego wydawcy Eduarda Avenariusa i Cecile Wagner, najmłodszej siostry Richarda Wagnera, który był jego ojcem chrzestnym. Brat niemieckiego pisarza i poety Ferdinanda Avenariusa. Od 1876 docent w uniwersytecie w Lipsku, od 1877 profesor filozofii w Zurychu. Jego pisma, szczególnie Kritik der reinen Erfahrung , są znane z wielkiej trudności. Postulował filozofię naukową, która miała polegać na czystych opisach opartych na doświadczeniu, a wolnych od interpretujących koncepcji takich jak zarówno Metafizyka, jak i materializm. - Należy opierać się na "czystym doświadczeniu", odrzucając metafizyczne pojęcia takie jak: "absolut", "jaźń", także "atom", "substancja", "przyczyna". Jego krytyka materialistycznych twierdzeń Karla Vogta znalazła oddźwięk w ostrej (choć rzadko dobrze ocenianej merytorycznie) krytyce, jakiej poglądy jego i całego empiriokrytycyzmu poddał Lenin w dziele Materializm a empiriokrytycyzm, gdzie głównym zarzutem jest zarzut idealizmu.