Piąty tom "Księgi Borowiczan", upamiętniającej 60. rocznicę deportacji i internowania dużej grupy żołnierzy Armii Krajowej na terenie ZSRR.
0
‹ wróć
W tamtejszym zespole łagrów przez blisko dwa lata chorowali oni i ginęli w wyniku głodu, surowego klimatu, ciężkich robót i braku podstawowej opieki medycznej.

Po wkroczeniu na tereny Polski w 1944 r. Armia Czerwona rozpoczęła aresztowania żołnierzy AK. Rozpoczęte w lipcu, nasiliły się po upadku powstania warszawskiego i zakończyły w listopadzie - przypomniał podczas środowej konferencji prasowej w Warszawie autor "Księgi Borowiczan", Roman Władysław Bar, prezes powołanego w roku 1992, "po 42 latach milczenia", Środowiska Borowiczan, zrzeszającego byłych więźniów łagrów w Borowiczach, leżących w Rosji, w połowie drogi między Moskwą a Petersburgiem.

Akcję przeprowadzono na rozkaz szefa NKWD, Ławrientija Berii. "Związek Radziecki nie uznawał podziemnego państwa polskiego, które miało swój rząd w Londynie, a Armię Krajowej traktował jako wrogą. Żołnierze zostali deportowani w ramach akcji 'oczyszczania tyłów' dla idącej przez Europę Armii Czerwonej" - przypomniał Roman Bar.

Potencjalnych "przeciwników władzy ludowej" koncentrowano najpierw w Sokołowie Podlaskim, Lublinie i Przemyślu, a następnie deportowano do zespołu łagrów nr 270 w rejonie Borowicz w ZSRR.

W Borowiczach znalazło się prawie 5 tys. żołnierzy AK aresztowanych na Lubelszczyźnie, Kielecczyźnie, Mazowszu i w Małopolsce (Akowców z innych terenów skierowano do łagrów w innych rejonach Rosji). Zdecydowaną większość z nich zmuszono do ciężkich robót - m.in. do prac w kopalni węgla, przy odbudowie zniszczonych obiektów, budowie dróg, wyładunku i prac w kołchozach. W jednym baraku spało razem 300-400 osób. Więźniom uniemożliwiono powiadomienie bliskich o miejscu ich pobytu.

Ciężkie warunki, w jakich pracowali więźniowie, surowy klimat, niedożywienie, brak odpowiedniej, dostosowanej do klimatu odzieży oraz podstawowej opieki medycznej, a także surowy reżim obozowy skutkowały zachorowaniami i licznymi zgonami wśród więźniów. "Przez cały pobyt w obozie nosiliśmy te same ubrania, które mieliśmy na sobie w chwili aresztowania. Byliśmy brudni, było nam zimno, mieliśmy nieodpowiednie obuwie. Spaliśmy na zbitych deskach" - wspomina aresztowany w wieku 22 lat powstaniec warszawski, żołnierz AK, Jan Gordon.

Większość więźniów zwolniono w lutym i marcu 1946 r. i odtransportowano do Polski. Pozostali przebywali w łagrach do listopada 1947 r. Jak ustalono, w ciągu całego okresu pobytu Polaków w Borowiczach zmarło tam 635 osób.

W roku 1993, w wyniku współpracy z władzami Borowicz, w pobliskiej miejscowości Jogła utworzono cmentarz żołnierzy AK. Pierwszy dokument na temat liczby żołnierzy AK internowanych i zmarłych w Borowiczach, sporządzony przez NKWD, Środowisko Borowiczan otrzymało w roku 1992. "Dane te były jednak niepełne, podawały m.in. mniejszą od rzeczywistej liczbę osób, które w łagrach tych zmarły" - mówi Roman Bar.

Prawdziwe dane na ten temat oraz m.in. informacje o okolicznościach aresztowań i zdjęcia więźniów zawiera, jak deklaruje autor, pięć tomów "Księgi Borowiczan", z których pierwszy ukazał się w roku 1992.