Jednostka naród niepodległość

Sięgając po książki dotyczące dziejów politycznych XIX wieku zazwyczaj nie zastanawiamy się, dlaczego ich autorzy używają w tytułach nazwy Polski. Wszak Polski jako realnie istniejącego bytu państwowego nie było. Czy zatem książki te traktują o historii ludności zamieszkującej ziemie powszechnie uznawane przez Polaków za polskie? A być może są opisem losów jednego z narodów Europy Środkowej, który mimo braku suwerenności narodowopaństwowej nadawał pojęciu państwa narodowego (polskiego) wymiar aksjologiczny i ponadczasowy? Polski w XIX wieku nie było, lecz to nie przeszkadza nam uczyć się jej historii na wszystkich szczeblach procesu edukacji. Jak się wydaje źródeł takiego stanu rzeczy należy poszukiwać w drugiej połowie XIX w., kiedy znaczna większość ugrupowań politycznych przyjmując program pozytywizmu zaadaptowała go do warunków polskich. Wspólnoty zamieszkujące dawne ziemie polskie stały się organizmem, należało pracować (organicznie) dla podtrzymania jego istnienia. Warunkiem sukcesu była zasada lojalizmu wobec zaborcy oraz wyrzeczenie się walki zbrojnej. Polska poczęła swe istnienie w sercach i czynach organiczników.