Antonio Gramsci  (ur. 23 stycznia 1891 w Ales, zm. 27 kwietnia 1937 w Rzymie) – włoski historyk, dziennikarz i polityk, filozof i teoretyk komunistyczny.

Pochodził z Sardynii, z biednej, wielodzietnej rodziny. W czasie studiów w Turynie wstąpił do partii socjalistycznej, potem wraz z Palmiro Togliattim założył Włoską Partię Komunistyczną. Po przejęciu władzy przez faszystów aresztowany, w więzieniu spędził niemal całą resztę swojego życia. Okres więzienny jest najbardziej płodnym w życiu Gramsciego, wtedy stworzył większość swych najbardziej wpływowych koncepcji.

Podstawowym problemem, z którym borykał się Gramsci, była kwestia szerokiego poparcia dla faszyzmu wśród włoskiego proletariatu. Doprowadziło go to do swoistego „odwrócenia” Marksa i położenia równego nacisku na bazę i nadbudowę – zarówno sfera ekonomiczno-społeczna, jak i sfera kultury ma wpływ na podejmowane decyzje i działania. Droga do zmiany nie prowadzi poprzez rewolucyjny przewrót, lecz wymaga długotrwałego okresu tworzenia kulturowej hegemonii – wspólnej platformy wyobrażeń i idei łączącej intelektualistów z ludem. To rozróżnienie zostaje zresztą przez Gramsciego zniesione, gdyż dla niego nie istnieje różnica między teorią a praktyką: poznanie jest równoczesne i równoznaczne z działaniem. Każdy, kto podejmuje działanie, jest wobec tego intelektualistą, czy filozofem. Jest to kontynuacja antypozytywizmu, który na gruncie włoskim zbudował Benedetto Croce. Niemożliwe jest stworzenie obiektywnej prawdy w drodze czystej kontemplacji, prawda jest uwarunkowana historycznie, a o słuszności działań decyduje konkretny moment historyczny. Żadne spojrzenie z zewnątrz nie jest możliwe, a gdyby nawet było, nie dałoby żadnych odpowiedzi. Idąc za Antonio Labriolą, uważał że marksizm jest przede wszystkim filozofią praktyki. W przeciwieństwie do Crocego podkreślał konieczność zaangażowania intelektualisty w ruch socjalistyczny, w tworzenie partii i ram organizacyjnych. Podkreślał przy tym ważność zaangażowania proletariuszy.