Alberti o malarstwie

Pierwsza łacińska wersja „De pictura”, dzieła zawierającego program teoretyczny sztuki quattrocenta powstała w roku 1435. W rok później powstała wersja włoska dla artystów nie znających łaciny. Prawdopodobnie w tym samym czasie co „De pictura” powstaje „De statua” oraz „Elementae picturae” poświęcone wyłącznie problemom geometrycznym. Autor tychże traktatów Leone Battista Alberti urodził się w roku 1404 w Genui. Malował, rysował, rzeźbił, projektował budowle np. kościoły San Andrea oraz San Sebastiano w Mantui, fasada Santa Maria Novella we Florencji czy pałac Rucellaich. Niestety nie znamy przykładów jego dzieł malarskich czy rzeźbiarskich, niemniej jednak konkretna znajomość przedmiotu widoczna jest we wszystkich jego pismach o sztuce. Działalność pisarska Albertiego poza wymienionymi traktatami o sztuce była bardzo różnorodna. Pisał komedie, dialogi, dzieła polityczno-filozoficzno-moralne. Autor „De pictura” choć jawi się od razu i w pełni jako najbardziej reprezentatywna postać wczesnego quattrocenta florenckiego, pisarz, humanista, polityk, artysta to wiele zawdzięcza jednak swoim poprzednikom i ich traktatom, mimo że bardzo wyraźnie stara się od nich odcinać. Uznawany za pierwszy włoski traktat o sztuce „Rzecz o malarstwie” Cennino Cenniniego choć ukończony mniej więcej w tym samym czasie co „De pictura” w swoim układzie i założeniach wyrasta z tradycji zbiorów recept malarstwa średniowiecza. Układ traktatu Cenniniego wskazuje, iż znał on ostatnią przed nim księgę malarstwa pisaną na przełomie Xl i XII wieku przez mnicha Theophilusa w klasztorach Helmershausen koło Padebornu, Regensburga i Kolonii. Do jego źródeł inspiracji zaliczyć można również manuskrypty: „Mappae Clavicula” z VI w., Lukkański - IX w., „De coloribus et artibus Romanorum” Herakliusa - to rezultaty doświadczeń malarstwa Grecji, Włoch, Niemiec i Francji, oparte również na przekazach kodeksów arabskich dające wyłącznie ścisłe przepisy ikonograficzne. Cennini natomiast, pisze swój traktat „na pożytek i dobro i korzyść tego, kto omawianą sztukę chciałby posiąść”- dotąd głównym celem traktatów było uczenie dekorowania malowidłami świątyń. Cennini ujmuje już sprawę szerzej, uczy w ogóle, jak zostać malarzem. Choć dzieło to wyrosło w konwencjach sztuki średniowiecznej, będąc jakby jej podsumowaniem zawiera zarazem przebłyski nowej, postępowej myśli ludzkiej - Odrodzenia. Alberti w „De pictura”, Piero della Francesca w „De perspectiva pingendi”, a Leonardo w swoim „Trattato” dadzą już czyste, krystaliczne sformułowania. Epoka im współczesna była już dojrzała do wielkiego przełomu sztuki.