Spis treści: Wstęp /7 Część 1. Przed wyruszeniem w drogę - instrukcje rodzicielskie i inne wskazówki /15 Bożena Popiołek - Edukacja zza grobu. Testamenty staropolskie jako źródła do podróży edukacyjnych w XVII-XVIII wieku /17 Roman Krzywy - Wiersze Stanisława Grochowskiego ułożone przed podróżami synów Michała Działyńskiego /33 Roman Dzięgielewski - Sztuka prowadzenia obserwacji podczas peregrynacji akademickich w świetle traktatów apodemicznych w XVI wieku /45 Adam Kucharski - Instrukcje podróżne Wacława Rzewuskiego dla synów z połowy XVIII wieku /63 Jan Ryś - Instrukcje rodzicielskie jako źródło do dziejów edukacji wojskowej Polaków za granicą (XVI-XVII wiek) /81 Małgorzata E. Kowalczyk - Matki jako autorki instrukcji dla synów wyjeżdżających w podróż edukacyjną w czasach staropolskich /91 Dorota Żołądź-Strzelczyk - Andrzeja Maksymiliana Fredry wskazówek dla młodych, aby "wzrastali w cnocie dla dobra ojczyzny" /105 Cześć 2. W trakcie peregrynacji - życie podczas podróżowania /125 Agnieszka Wieczorek - Edukacyjny rys podróży misjonarzy w XVII i XVIII wieku /127 Bogdan Rok - Wędrówki po Rzymie polskich peregrynatów zakonników w XVIII wieku - poznawcze aspekty podróży /143 Agnieszka Jakuboszczak - Ami de voyage w 2 poł. XVIII wieku. Silvestre de Bellons - towarzysz w zagranicznej podróży edukacyjne Ignacego Działyńskiego/155 Zdzisław Pietrzyk - Sztambach Kryspina Gericiusa jako przykład źródła do dziejów staropolskich podróży edukacyjnych /169 Anna Penkała - "Za inkaust pióra i bibułę" . Koszt edukacji szlacheckich synów na przykładzie regestu wydatków na Onufrego i Stanisława Szembeków z lat 1751-1762 /183 Część 3. W trakcie peregrynacji - diariusze i korespondencja /197 Marek Kunicki-Goldfinger - O sztuce ukrytej za słowami polskojęzycznymi diariuszów podróży po Europie XVI i XVII wieku. Szkic wstępny /199 Aleksandra Golik-Prus - Czy gabinety osobliwości znalazły miejsce w Itinerarium Bartłomieja Nataniela Wąsowskiego? /215 Anna Markiewicz - Diariusz Jana Michała Kossowicza (1682-1688) jako źródło do dziejów staropolskich podróży edukacyjnych /233 Mikołaj Tomaszewski - Dziennik Tomasza Czapskiego jako źródło do dziejów podróży edukacyjnych w XVIII wieku /255 Jarosław Pietrzak - Podróż edukacyjna Aleksandra Janusza księcia Ostrogskiego-Zasławskiego w latach 1667-1669 po krajach Europy Zachodniej jako przykład relacji łączących wychowanka z jego preceptorem w świetle diariusza i korespondencji /269 Artur Goszczyński - Korespondencja jako źródło do badań nad podróżami edukacyjnymi synów Lwa Sapiehy /295 Urszula Kicińska - Listy Kazimierza Młockiego, preceptora młodych Szczuków, jako przykład źródła do badań nad staropolskimi podróżami edukacyjnymi /327 Część 4. Źródła szkolne /345 Marian Chachaj - Metryki nacji uniwersytetów włoskich i ich przydatność w badaniach nad staropolskimi podróżami edukacyjnymi /347 Vasyl Kaminskyi - Studia Stanisława Kajetana Tretera na uniwersytecie w Lipsku w latach 60. XVIII wieku - źródła do tematu /363 Anna Szylar - Źródła archwialne dotyczące wyjazdów edukacyjnych dziewcząt do szkół klasztornych w XVII i XVIII wieku /379 Michał Nowicki - Kilka źródeł szkolnych do dziejów podróży edukacyjnych - z archiwów poznańskich /401 Indeks osób /409