Różne oblicza wolontariatu w Polsce

Wolontariat stanowi jedną z najpopularniejszych form aktywności obywatelskiej w Polsce. W przekazach medialnych pojawiają się historie osób decydujących się na podjęcie różnych form pożytecznej działalności, które można kwalifikować jako wolontariat. Wyniki prowadzonych badań pokazują jednak, że społeczna percepcja wolontariatu może być błędna. W 2022 r. zaledwie mniej niż 10% Polaków choć raz zdecydowało się na podjęcie pracy w charakterze wolontariusza1. Tym samym wizja społeczeństwa zaangażowanego w wolontariat może być fałszywa. Z drugiej strony zaś, wydarzenia ostatnich lat, silnie rzutujące na sytuację społeczną takie jak pandemia COVID-19 czy konsekwencje wojny w Ukrainie pokazują, że Polacy są zdolni do podejmowania bezinteresownej i nieodpłatnej aktywności społecznej na ogromną skalę.

Głównym celem publikacji jest ukazanie wolontariatu jako zjawiska wielowymiarowego, a następnie scharakteryzowanie jego wybranych form, które można wyróżnić, jako często występujące w polskich realiach, czy też warte uwagi z innych względów (np. użyteczności społecznej). W tym celu postawiono następujące pytania badawcze:

1) W jaki sposób ewoluowała i zmieniała się instytucja wolontariatu w Polsce?

2) Czy istniejące regulacje prawne we właściwy sposób normują badane zagadnienie?

3) Jaką rolę odgrywa wolontariat w funkcjonowaniu społeczeństwa obywatelskiego?

4) W jakich dziedzinach funkcjonowania państwa wolontariat wydaje się pomocny?

5) Jaka jest specyfika popularnych form wolontariatu?

Autorzy poszczególnych rozdziałów korzystali ze zróżnicowanych metod i technik badawczych. Do najpopularniejszych z nich należy zaliczyć analizę neoinstytucjonalną, umożliwiającą badanie zachowania jednostek podejmujących aktywność wolontariacką, analizę obowiązujących norm prawnych pozwalającą opisać bieżące regulacje prawne, analizę systemową umożliwiającą ukazanie badanego zjawiska w szerszym kontekście społecznym oraz metodę historyczną, dzięki której został pokazany rozwój instytucji wolontariatu w Polsce.

W przygotowanie publikacji zaangażowano grono ekspertów badaczy, których obszary zainteresowań są związane z różnymi dziedzinami życia społecznego. W gronie tym znalazły się osoby, które jednocześnie można traktować jako praktyków, posiadających szerokie doświadczenie w zakresie działalności społecznej, w tym samego wolontariatu i jego organizacji, a także współpracy międzysektorowej (zarówno z perspektywy instytucji publicznych, jak i organizacji pozarządowych).