Ojciec Sergiusz,1923 r.

Akcja utworu rozpoczyna się w latach 40. XIX w. Książę Stiepan Kasatski, dowódca szwadronu pułku kirasjerów lejbgwardii, znakomicie zapowiadający się ambitny młody oficer, nieoczekiwanie decyduje się na wstąpienie do monasteru. Przyczyną tej decyzji była wiadomość o tym, że jego narzeczona Maria Korotkowa była rok wcześniej kochanką cara Mikołaja I, którego Kasatski z całego serca podziwiał. Będąc posłusznikiem były oficer szybko przystosowuje się do życia zakonnego; ambicja, z którą dawniej uczył się języków obcych i gry w szachy, teraz skłania go do doskonalenia się w cnotach. Po trzech latach składa śluby wieczyste z imieniem Sergiusz. Ze skupienia na życiu wewnętrznym nie wyrywa go ani wiadomość o ślubie dawnej narzeczonej, ani o śmierci matki.

Po czterech latach zamieszkiwania w monasterze, pod kierunkiem przełożonego-ucznia Ambrożego z Optiny, Sergiusz zostaje przeniesiony przez biskupa do innego klasztoru. W nowym miejscu mnich odkrywa, że na nowo budzi się w nim pożądanie kobiet, które dotąd skutecznie zwalczał. Zaczyna również czuć antypatię do swojego przełożonego, mnicha dążącego wyłącznie do szybkiej kariery w cerkiewnej hierarchii. Uzyskuje zgodę na podjęcie życia pustelniczego w Tambinie.