Przedmiotem badań monografii jest ważny nurt w literaturze XX wieku, którego wyróżnikiem jest obecność postaci należących do różnie rozumianego "marginesu społecznego". W kręgu zainteresowań autora znajdują się liczne utwory powstałe w obrębie różnych poetyk i należące do różnych gatunków literackich. Świat społeczny przedstawiony jest przez autorów jako zadanie dla inteligenta-społecznika (proza Licińskiego, Korczaka), obrazy walki o lepszy byt (utwory Uniłowskiego, Gojawiczyńskiej, Rusinka), obszary społecznego wykluczenia, które dzięki literaturze można opuścić (powieści Uniłowskiego, Piaseckiego, Urke Nachalnika), rezerwat zamieszkiwany przez nieskażonych przez cywilizację "dobrych dzikusów" (opowiadania Nowakowskiego, Himilsbacha), świat wykluczonych z "konsumpcyjnego raju" (proza Odiji, Onichimowskiego, Białkowskiego) oraz świat w trakcie rozpadu (proza Stasiuka).