Michał Czajkowski (pisał się: Czaykowski), vel Sadyk Pasza herbu Jastrzębiec (ur. 29 września 1804 w Halczyńcu, zm. 4 stycznia 1886 w Borkach) – działacz niepodległościowy, pisarz i poeta zaliczany do szkoły ukraińskiejpolskiego romantyzmu.
W swojej twórczości poetyckiej Czajkowski opiewał żywioły rządzące duszą kozaka, a więc popęd ku skrajności, umiłowanie wolności, namiętny temperament i odrębna kulturowo od tradycji polskiej etyka ahistoryczności. Dzięki temu poezja Czajkowskiego bliższa była duchowi byronizmu niż twórczość wieszczów.
Emigracyjne powieści historyczne Czajkowskiego stanowiły prozatorski odpowiednik poezji tzw. szkoły ukraińskiej polskiego romantyzmu. Przenikały je tendencje polonofilskie. Zdaniem autora przeznaczeniem Ukraińców jest współpraca z Polską, oparta na wspólnym historycznym dziedzictwie oraz istnieniu tego samego wroga, Rosji, pragnącej podporządkować obydwa narody. W Wernyhorze rzeź humańska ukazana jest jako wynik rosyjskiej manipulacji. Tytułowy mędrzec Wernyhora uosabia wspólnotę polsko-ukraińską, daremnie próbując przeciwstawić się krwawemu rozwojowi wydarzeń.
Podobny obraz Kozaków zawarty jest w powieści Stefan Czarnecki, rozgrywającej się na Kresach w czasie potopu szwedzkiego. Silniej jednak podkreślone jest przywiązanie Kozaków do Rzeczypospolitej, stonowany także został ich pociąg do zła. Utwór pomija bunt Chmielnickiego, skupiając się na walkach ze Szwedami i wspólnym ratowaniu ginącej ojczyzny. Dwie główne tezy powieści to jedność w walce jako szansa ocalenia i rola króla, będącego symbolem wolnej ojczyzny. Oba te twierdzenia bliskie były przekonaniom Hôtelu Lambert. Późniejsza Trylogia Sienkiewicza kontynuuje tematykę oraz wymowę powieści kresowych Czajkowskiego.
Czajkowski wniósł także wkład do rozwoju polskiej techniki powieściopisarskiej. Szeroko wykorzystywał niespodziewane zwroty akcji, porwania, tajemnicze i opętane przez zło postaci, wyrazistych bohaterów (np. łgarz Żytkiewicz w Czarneckim, w pewnym stopniu protoplasta Zagłoby), koloryt lokalny i językowy (rutenizmy leksykalne i składniowe).
Mniej typowa dla Czajkowskiego była powieść Kirdżali. Co prawda akcja dzieje się, podobnie jak w innych utworach, w czasach burzliwych wydarzeń historycznych (walki Słowian z Turkami w latach 20. XIX w.), ale większy nacisk położony jest na historię miłości i namiętności oraz studium człowieka owładniętego dumą, pychą i żądzą sławy. Kirdżali zbliża się do powieści psychologicznej, kreując rzadki w polskiej prozie typ bohatera bajronicznego, targanego pasjami i namiętnościami.
