Herb szlachecki – charakterystyczny znak rodowy ustalony według określonych reguł heraldycznych. W założeniu jest znakiem niepowtarzalnym, jednak może się nim posługiwać – w heraldyce polskiej – wiele rodów tzw. herbownych, tworzących w konsekwencji charakterystyczny dla polskiej heraldyki ród herbowy, grupujący rodziny czasem ze sobą wcale niespokrewnione. Wynika to m.in. z historii kształtowania się w Polsce stanu szlacheckiego, zachowującego tradycję przynależności do dawnych wielkich rodów lub klanów, także z praktyki przyjmowania jednego herbu przez rodziny niespokrewnione, ale służące w jednej chorągwi, a także w pewnym stopniu z prawnej możliwości tzw. adopcji herbowej osoby nobilitowanej przez jej szlacheckiego patrona należącego do genealogicznej linii danego rodu herbowego. Tylko polskim zwyczajem jest fakt, że różne rodziny szlacheckie mogą pieczętować się takim samym herbem. Rodziny te nawet nie są lub nie muszą być ze sobą skoligacone. Gdzie indziej herb jest własnością tylko jednej rodziny i tylko dla niej jest jej godłem, pieczęcią i znakiem. Dlatego zmiana koloru tła lub inności tego samego wizerunku powoduje powstanie innego herbu, jednak w Polsce jest to tylko inna odmiana herbu już istniejącego. Wywodzi się to z polskiego średniowiecznego systemu prowadzenia wojen i bitew, zwanego systemem chorągwi. Tym samym rycerze jednej chorągwi zwykle używali jej godła i nosili takie same herby. Stąd wiele rodzin szlacheckich w Polsce ma podobne lub identyczne herby. Często towarzyszyła temu formalna odmiana herbu. Praktyka ta została z czasem zakazana. W innych krajach europejskich dany herb przysługuje tylko jednej rodzinie. Choć znane są też sytuacje, gdy grupa rodzin noszących różne nazwiska odmiejscowe od różnych włości, ale wspólnego pochodzenia, nosi herby identyczne lub podobne, jak w Polsce. W średniowieczu wymagane było nawet wyróżnianie herbów poszczególnych członków rodziny, przez dodawanie specjalnych oznaczeń, bordiur itp. Ten zwyczaj przetrwał w heraldyce brytyjskiej. Charakterystycznym przykładem jest tu herb Księcia Walii, różniący się od herbu królewskiego nałożonym na tarczę kołnierzem turniejowym. W Polsce takie odróżnianie herbów osobistych było stosowane u zarania naszej heraldyki, przyczyniając się m.in. do powstawania odmian herbowych.

Historycznie herb rycerski, później szlachecki, jest to najwcześniej wykształcony rodzaj herbów i właśnie wokół niego uformowały się zwyczaje heraldyczne. Grupa herbów szlacheckich jest najliczniejsza, lecz obok nich powstawały również herby instytucji kościelnych, mieszczańskie, chłopskie, korporacyjne, miejskie i państwowe.