Najważniejsze utwory Tadeusza Różewicza – to musisz wiedzieć o jego twórczości

Tadeusz Różewicz nie lubił wywiadów i rozgłosu. To czym chciał się podzielić, przekazywał za pomocą swojej twórczości. Prekursor w poezji i dramacie, jednocześnie nawiązywał do tradycji romantycznej. Jeden z najbardziej twórczych literatów i aktywny działacz na rzecz sztuki w Polskiej Akademii Umiejętności. Wielokrotnie wymieniany jako kandydat do Nagrody Nobla.

Spis treści

Tadeusz Różewicz – biografia

Wybitny współczesny poeta i dramaturg urodził się w Radomsku 9 października 1921 roku. Jego ojciec, Władysław, był niższym urzędnikiem sądowym. Matka, Stefania Maria z Gelbardów, zajmowała się domem. Różewicz miał dwóch braci: starszego Janusza i młodszego Stanisława.

W szkole średniej zmuszony był przerwać naukę przez trudne warunki finansowe oraz wybuch wojny. W czasach okupacji pracował fizycznie, był gońcem, magazynierem, urzędnikiem kwaterunku, czy uczniem stolarskim w Fabryce Mebli Giętych „Thonet”. Należał do oddziałów partyzanckich, wstąpił do Armii Krajowej, gdzie walczył pod pseudonimem „Satyr”. Rok później przeniesiono go do oddziałów leśnych.

W tamtym czasie stale pisał wiersze, współpracował także z podziemną prasą i redagował czasopismo wojenne „Czyn Zbrojny”. Tadeusz Różewicz w 1944 roku wraz z bratem Januszem, jego pierwszym mentorem literackim, wydał tomik „Echa leśne”, które należy uznać za faktyczny debiut literacki. Tomik cieszył się dużą popularnością wśród przyjaciół poety, szczególnie podobał się jego bratu, którzy wróżył mu karierę literacką. Janusz Różewicz zginął w 1944 roku, najpierw pojmany, a następnie rozstrzelany przez Niemców.

W 1945 roku Tadeusz Różewicz ujawnił się w Komisji Likwidacyjnej. Został odznaczony także Medalem Wojska Polskiego, a w 1974 roku Krzyżem Armii Krajowej, który przyznano mu w Londynie.

Po zakończeniu wojny przez jakiś czas mieszkał w Częstochowie, gdzie tworzył i należał do środowiska kulturalnego, między innymi pisał dla czasopisma literackiego „Odrodzenie”. W redakcji poznał Juliana Przybosia, który dostrzegając jego wielki talent, namówił go na przeprowadzkę do Krakowa. W Krakowie zdał maturę i rozpoczął studia na Wydziale Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego, ostatecznie ich jednak nie ukończył. Brał czynny udział w życiu intelektualnym i literackim ówczesnego Krakowa.

W kolejnych latach planował emigrację, chciał między innymi wyjechać do Paryża. Nie udało mu się tego zrealizować, poza krótkim pobytem na Węgrzech. Na początku lat pięćdziesiątych powrócił do Polski i zamieszkał w Gliwicach, żył bardzo biednie. W tym okresie krytyka literacka nie była mu przychylna. Na początku lat pięćdziesiątych urodzili się jego dwaj synowie.

Poezja Tadeusza Różewicza zaczęła być doceniania przez krytykę po śmierci Józefa Stalina i wydarzeniach 1956 roku za podejmowanie przez poetę tematu dążenia do wyzwolenia.

Różewicz należał do Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. Był laureatem wielu nagród literackich m.in. w 1955 r. otrzymał nagrodę państwową II stopnia, w 1966 r. – I stopnia, w 1970 r. – „Odry”, a w 2000 r. – Nagrodę Nike.

Dzieła Tadeusza Różewicza przetłumaczono na 49 języków.

Od 1968 roku poeta mieszkał we Wrocławiu, gdzie zmarł 24 kwietnia 2014 roku. Jego prochy złożono na cmentarzu przy kościele ewangelickim Naszego Zbawiciela w Karpaczu.

Tadeusz Różewicz – najważniejsze utwory

Do najważniejszych utworów Różewicza należą wydane po wojnie „Niepokój” i „Czerwona rękawiczka”. Wiersze poety doceniali już wtedy między innymi Leopold Staff i Czesław Miłosz. W tamtym okresie powstał jeden z najsłynniejszych wierszy Różewicza – „Ocalony”.

W kolejnych latach Różewicz zainteresował się dramatem. Był zafascynowany dokonaniami Samuela Becketta czy Eugène’a Ionesco, którzy należeli do twórców teatru absurdu. Jego zainteresowania sprawiły, że stworzył jeden z najważniejszych utworów dramatycznych w historii literatury polskiej – „Kartotekę”. Sztuka z 1960 roku, często uważa się za jeden z pierwszych przykładów teatru absurdu w rodzimej literaturze.

Najbardziej znane utwory Różewicza to: „Odejście głodomora” (1977) i „Do piachu” (1979). Na początku lat dziewięćdziesiątych Różewicz uwspółcześnił swój najsłynniejszy dramat, tworząc „Kartotekę rozrzuconą”, w której zawarł dodatkowe sceny odnoszące się do ówczesnej rzeczywistości.

Cechy poezji Różewicza

Poezja Różewicza wyróżniała się dramatycznym obrazem świata i człowieka. Poeta sprzeciwiał się także eufemizacji rzeczywistości. Starał się odkrywać brzydotę i szarości, stosował tragiczną ironię, wieloznaczność oraz ekspresjonizm w służbie etyki. Był wyznawcą egzystencjalizmu, cechującego się osamotnieniem człowieka, a także walką człowieka ze swoją biologiczną naturą, w czym powinna mu pomagać kultura i poezja.

Często odrzucał wielkie litery i znaki interpunkcyjne, nie używał rymów, ozdób ani upiększeń. Był oszczędny w używaniu środków artystycznych. Starał się stworzyć zupełnie nowe, nieznane dotąd formy poetyckie oraz odrzucić to, co było rozumiane jako tradycyjna sztuka i poezja. Często nawiązywał do aluzji kulturowych, literackich, czy biblijnych.

Tadeusz Różewicz – twórczość

Poezja:

1944 – „Echa leśne” (pod pseudonimem Satyr),
1947 – „Niepokój” (zawiera wiersz „Ocalony”),
1948 – „Czerwona rękawiczka”,
1950 – „Pięć poematów”,
1951 – „Czas, który idzie”,
1952 – „Wiersze i obrazy”,
1953 – „Wybór wierszy”,
1954 – „Równina”,
1955 – „Srebrny kłos” (zawiera wiersz „Przepaść”),
1955 – „Uśmiechy”,
1956 – „Poemat otwarty”,
1957 – „Poezje zebrane”,
1958 – „Formy” (zawiera wiersz „List do ludożerców”),
1960 – „Rozmowa z księciem” (wiersze i proza poetycka),
1961 – „Głos Anonima” (zawiera poemat „Et in Arcadia ego”),
1961 – „Zielona róża. Kartoteka” (poezje i dramat),
1962 – „Nic w płaszczu Prospera”,
1963 – „Niepokój. Wybór wierszy 1945–1961”,
1964 – „Twarz”, https://tezeusz.pl/twarz-tadeusz-rozewicz
1967 – „Wiersze i poematy”,
1968 – „Twarz trzecia” (zawiera poematy „Spadanie” i „Non-stop-show”),
1969 – „Regio” (zawiera poemat prozą „Złowiony”),
1970 – „Poezje zebrane”,
1973 – „Poezja, dramat, proza” (wybór),
1974 – „Wiersze”,
1976 – „Poezje zebrane”,
1977 – „Duszyczka” (poemat prozą),
1983 – „Na powierzchni poematu i w środku. Nowy wybór poezji”,
1984 – „Poezje wybrane (II)”,
1987 – „Poezje”,
1988 – „Poezja” T. 1-2,
1991 – „Płaskorzeźba”,
1991 – „Poezje wybrane”,
1996 – „Zawsze fragment”,
1998 – „Zawsze fragment. Recycling”,
1999 – „Matka odchodzi” – książka otrzymała laur Śląskiego Wawrzynu Literackiego za 1999 rok oraz Nike w 2000,
2001 – „Nożyk profesora” (poemat i wiersze),
2002 – „Szara strefa”,
2004 – „Wyjście”,
2005 – „Uśmiechy”,
2007 – „Nauka chodzenia. Gehen lernen”,
2008 – „Kup kota w worku”,
2011 – „Historia pięciu wierszy”,
2011 – „Dorzecze Różewicza” (antologia wierszy uzupełniona szkicami dwudziestu czterech poetów),
2012 – „to i owo”,
2014 – „Wiersze przeczytane”,
2015 – „Ostatnia wolność”,
2015 – „Znikanie”.

Proza:

1946 – „W łyżce wody” (satyry),
1953 – „Kartki z Węgier” (reportaże),
1955 – „Opadły liście z drzew” (opowiadania),
1960 – „Przerwany egzamin” (opowiadania),
1966 – „Wycieczka do muzeum” (opowiadania),
1968 – „Opowiadania wybrane”,
1970 – „Śmierć w starych dekoracjach” (opowiadania),
1971 – „Przygotowanie do wieczoru autorskiego” (szkice, wspomnienia, utwory sceniczne),
1973 – „Proza”,
1979 – „Opowiadania traumatyczne. Duszyczka” (miniatury literackie),
1979 – „Próba rekonstrukcji”,
1980 – „Tarcza z pajęczyny”,
1990 – „Proza” T. 1-2,
2010 – „Wycieczka do muzeum” (poszerzone wydanie książki z 1966 roku)
2010 – „Margines, ale…”,
2011 – „Wbrew sobie. Rozmowy z Tadeuszem Różewiczem”.

Dramaty:

1960 – „Kartoteka”,
1962 – „Grupa Laokoona”,
1964 – „Świadkowie albo nasza mała stabilizacja”,
1965 – „Śmieszny staruszek”,
1965 – „Wyszedł z domu”,
1967 – „Spaghetti i miecz”,
1969 – „Stara kobieta wysiaduje”,
1970 – „Akt przerywany”,
1971 – „Rajski ogródek”,
1972 – „Na czworakach”,
1975 – „Białe małżeństwo”,
1977 – „Odejście głodomora”,
1979 – „Przyrost naturalny”,
1979 – „Śmierć w starych dekoracjach”,
1979 – „Do piachu”,
1982 – „Pułapka”,
1997 – „Kartoteka rozrzucona”.