Rougon-Macquartowie: Pochodzenie rodziny Rougon-Macquartów Zdobycz Brzuch Paryża Podbój miasta Plassans Grzech księdza Mouret Jego ekscelencja Pan Minister Rougon W matni Kartka miłości Nana Kuchenne schody Wszystko dla pań Radość życia Germinal Dzieło Marzenie Bestia ludzka Pieniądz Klęska Doktor Pascal Trzy miasta: Lourdes Rzym Paryż Emil Zola zamierzał uczynić Rougon-Macquartów nie tylko epickim opisem epoki Cesarstwa, ale i "dowodem" słuszności koncepcji naturalistycznej wizji człowieka, determinowanego zarówno przez środowisko, jak i w wielkim stopniu przez własne pochodzenie. Stąd do cyklu dołączone było drzewo genealogiczne z adnotacjami wskazującymi na charakter odziedziczonych przez każdą osobę cech, które następnie okazywały się decydujące o jej życiu. Naczelną cechą Rougon-Macquartów miała być dziedziczna choroba psychiczna, która zależnie od środowiska danego bohatera objawiała się w różny sposób – jej przejawem mogła być żądza wzbogacenia się (jak w przypadku Rougonów, drobnomieszczan, których środowisko uważa bogacenie się za cnotę), czy poważniejsze obsesje i patologie (u Macquartów, robotników, niemających większych perspektyw życiowych). Choroba psychiczna miała być dodatkowo intensyfikowana przez zawarte w rodzinie kazirodcze małżeństwo między Franciszkiem Mouretem i Martą Rougon (kuzynami w pierwszej linii) oraz przez alkoholizm (głównie linia Macquartów). Wiadomo, iż koncepcję dziedziczenia Zola zaczerpnął z dwóch dzieł poświęconych tej tematyce: Wstępu do nauki medycyny eksperymentalnej Claude'a Bernarda oraz Traktatu o dziedziczeniu Prospera Lucasa. Ważną rolę odegrały też Psychologia namiętności Latourneau oraz elementy darwinizmu. Dziś gros tych teorii nie jest już brany poważnie. Współcześnie choroba większości bohaterów cyklu zostałaby zakwalifikowana jako zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne. Według słów samego autora, poważną inspiracją dla powstania luźno powiązanego ze sobą cyklu powieści była Komedia ludzka. Zola pragnął uczynić dla II Cesarstwa to samo, co Balzac uczynił dla monarchii lipcowej – zachować jej dokładny opis i analizę życia Francuzów wszystkich warstw społecznych. Cykl opiera się zresztą o szereg wydarzeń historycznych, których autor albo był świadkiem (jak Komuna Paryska), albo też studiował przy użyciu dostępnej literatury (jak zamach stanu Ludwika Napoleona). W odróżnieniu od Komedii ludzkiej, Rougon-Macquartowie naprawdę sięgają wszystkich sfer społecznych, od robotników po kręgi rządowe (u Balzaka proletariat jest faktycznie nieobecny).