Rozdział 1. Zmiany wyglądu uzupełnień w konserwacji malarstwa sztalugowego – stan badań / 11 Rozdział 2. Uzupełnienia ubytków warstwy malarskiej obrazów i ich trwałość optyczna. Wyniki obserwacji / 16 2.1. Opinie konserwatorów na temat stabilności optycznej uzupełnień ubytków warstwy malarskiej / 16 2.2. Przegląd obrazów eksponowanych w muzeach – stan uzupełnień ubytków warstwy malarskiej / 19 2.2.1. Rodzaje zaobserwowanych zmian i częstotliwość ich występowania / 20 2.2.2. Zmiany uzupełnień a czas ich wykonania / 35 3.2.3 Zmiany uzupełnień ubytków warstwy malarskiej a powszechnie stosowane techniki i materiały / 39 Rozdział 3. Właściwości optyczne warstwy malarskiej a farba i jej składniki / 44 3.1. Właściwości optyczne warstwy malarskiej / 44 3.1.1. Barwa i krycie warstwy malarskiej / 45 3.1.2. Połysk warstwy malarskiej / 48 3.2. Wybrane właściwości składników farb i ich wpływ na właściwości optyczne uzupełnień ubytków warstw malarskich / 51 3.2.1. Pigmenty / 53 3.2.1.1. Morfologiczne cechy pigmentu a jego właściwości techniczne – barwa, siła barwienia i krycie / 54 3.2.1.2. Rola współczynnika załamania światła / 57 3.2.2. Wypełniacze stosowane w farbach / 58 3.2.3. Spoiwa i media / 59 3.2.3.1. Żywice i inne substancje błonotwórcze obecne w spoiwach i mediach / 60 3.2.3.2. Rozpuszczalniki / 62 3.2.3.3. Substancje pomocnicze / 65 3.2.4. Pigmenty i spoiwa – wzajemne oddziaływania / 66 3.2.4.1. Zwilżanie pigmentów / 66 3.2.4.2. Chłonność spoiwa / 67 3.2.4.3. Rozproszenie pigmentów w spoiwie a połysk i barwa warstwy malarskiej / 72 3.2.4.4. Składniki farby a jej konsystencja i właściwości reologiczne / 76 3.2.4.5. Wpływ rozpuszczalników i sposobu wysychania na wygląd powstającej warstwy malarskiej / 79 Rozdział 4. Przyczyny i mechanizmy zmian wyglądu uzupełnień ubytków warstwy malarskiej obrazów/ 85 4.1. Zmiany uzupełnień warstwy malarskiej a zastosowane techniki i materiały / 85 4.1.1. Opinie konserwatorów / 85 4.1.2. Rezultaty przeglądu obrazów i zawartości dokumentacji / 86 4.1.3. Popularne opinie na temat przyczyn zmian / 91 4.2 Mechanizmy zachodzenia zmian w uzupełnieniach ubytków warstwy malarskiej / 92 4.2.1. Zmiany barwy uzupełnień zależne od zmian oświetlenia / 93 4.2.2. Zmiany wyglądu uzupełnień zachodzące w trakcie wysychania / 100 4.2.2.1. Różnice połysku/ 100 4.2.2.2. Zmiany połysku oraz nasycenia barwy / 104 4.2.2.3. Zmiany barwy i krycia związane z procesem wysychania / 105 4.2.3. Zmiany wyglądu uzupełnień następujące w procesie starzenia podczas ekspozycji obrazów / 109 4.2.3.1. Pigmenty a trwałe zmiany barwy wskutek reakcji chemicznych i fotochemicznych / 109 4.2.3.2. Zmiany związane z właściwościami składników spoiw i ich wrażliwością na warunki atmosferyczne / 126 4.2.3.3. Trwałe optyczne skutki procesów zachodzących w trakcie starzenia składników spoiw / 130 Rozdział 5. Współczesne materiały do restauracji warstwy malarskiej obrazów a zmiany optyczne uzupełnień / 139 5.1. Dotychczasowe badania materiałów stosowanych w restauracji malarstwa / 139 5.2. Badanie stabilności optycznej współczesnych materiałów do uzupełniania ubytków warstwy malarskiej / 141 5.3. Obserwacje i wnioski z przeprowadzonych badań / 143 5.3.1. Wpływ właściwości pigmentów, spoiw i cech użytkowych farb na barwę i krycie warstw / 143 5.3.2. Zmiany połysku warstw w trakcie wysychania, po wyschnięciu, po zawerniksowaniu i po starzeniu / 145 5.3.3. Zmiany barwy pigmentów wskutek starzenia / 154 5.3.4. Bielenie – zmiany barwne warstw zawierających pigmenty aktywne fotokatalitycznie / 166 5.3.5. Inne cechy istotne przy ocenie uzupełnień wykonywanych współczesnymi materiałami / 171 5.3.6. Wnioski końcowe / 173 Rozdział 6. Podsumowanie i wnioski dla praktyki konserwatorskiej / 177 Bibliografia / 183 Aneks / 193