12 września 2020 r. minęło 30 lat od zakończenia Konferencji 2 + 4 oraz
podpisania kończącego ją Traktatu o ostatecznej regulacji w odniesieniu do
Niemiec (Traktatu 2 + 4). Z tej perspektywy stwierdzić można, że wyniki udziału
Polski w tej Konferencji były momentem jednego z największych triumfów polskiej
dyplomacji ostatnich trzydziestu lat. Otworzyły one bowiem Polsce drogę do
członkostwa w Unii Europejskiej i w NATO, a tym samym rozwiązały zasadniczy
dylemat polityczny odnoszący się do miejsca Polski między Niemcami a Rosją.
Zarazem wyniki tej Konferencji położyły kres koncepcjom po stronie niemieckiej,
które uprzednio podważały status granicy na Odrze i Nysie Łużyckiej. Tym samym
otwarta została droga do bilateralnego Traktatu, w którym potwierdzono granicę
Polski ze zjednoczonymi Niemcami oraz do postulowanej przez Ministra Krzysztofa
Skubiszewskiego polsko-niemieckiej wspólnoty interesów. W kontekście tej
Konferencji zadbano również o to, że po 1991 r. zjednoczone Niemcy podjęły
wypłaty dla uprzednio pominiętych ofiar zbrodni nazistowskich.
Autor książki,
jako ówczesny dyplomata, był członkiem delegacji polskiej, uczestniczącej w
obradach Konferencji 2 + 4, a następnie w negocjacjach z Niemcami nad pakietem
traktatów z lat 19901991.
W książce ukazane są uwarunkowania prawne sprawy
granicy oraz roszczeń odszkodowawczych od Niemiec z tytułu zbrodni
nazistowskich. Nakreślony jest przebieg Konferencji 2 + 4, przy czym analiza
uwzględnia zasadnicze, opublikowane w ostatnich latach, dokumenty dyplomatyczne.
Na tym tle, ukazującym zasadnicze kwestie jakie były przedmiotem ustaleń podczas
Konferencji 2 + 4 między trzema mocarstwami zachodnimi i RFN a ZSRR (zwłaszcza
pozostanie zjednoczonych Niemiec w Sojuszu Północnoatlantyckim i we Wspólnocie
Europejskiej, wycofanie wojsk radzieckich z terytorium NRD), poddany został
analizie przebieg negocjacji w dwóch obszarach, będących zasadniczym przedmiotem
rozważań starań Polski o położenie kresu uprzednim zastrzeżeniom RFN
podważającym ostateczny status granicy na Odrze i Nysie Łużyckiej w świetle
prawa międzynarodowego oraz kwestii odszkodowań od Niemiec z tytułu zbrodni
nazistowskich. Autor dokonuje też analizy prawnego ujęcia uzgodnionego rezultatu
w postanowieniach Traktatu 2 + 4 oraz w towarzyszących mu dokumentach i umowach
międzynarodowych.