A-D - 1978 - 680 str.

E-J - 1978 - 752 str.

Druga połowa XIX wieku to intensywny rozwój społeczeństwa przemysłowego na ziemiach polskich, podówczas pozostających pod zaborami (austriackim, pruskim i rosyjskim). Duże znaczenie mają ziemie Królestwa Polskiego, które były poddane silnej rusyfikacji i rozwojowi ośrodków przemysłowych (np. kalisko-mazowiecki okręg przemysłowy, w tym: sukiennicze i bawełniane manufaktury łódzkie). Ciężkie warunki materialne pracowników najemnych, nieregulowany prawem czas pracy czy zatrudnianie nisko opłacanych kobiet rodziły w środowiskach robotniczych poczucie krzywdy oraz wspólnego interesu klasowego. Na konflikt klasowy nakładał się konflikt narodowościowy. Właścicielami i nadzorcami byli na ogół ludzie innej narodowości: Niemcy, Żydzi, Anglicy, Francuzi i inni. Polska klasa robotnicza wywodziła się w dużej części ze wsi. W jej otoczeniu znalazło się jednak również wielu zubożałych rzemieślników, a także szlachta, pozbawiona ziemi przez zaborców. Ostatnia grupa wniosła do fabryk pamięć powstań i tradycji narodowych oraz świadomość polityczną. Napięcie społeczno-ekonomiczne stworzyło warunki dla rozwoju polskiego ruchu socjalistycznego i komunistycznego. Siłę polityczną lewicy w Polsce osłabiała kwestia walki Polaków o niepodległe państwo, która to walka była tematem zmonopolizowanym przez prawicę i Kościół katolicki w Polsce. Stąd w polskim ruchu robotniczym przewagę miał kierunek łączący kwestie społeczno-ekonomiczne i narodowe.