Relacje społeczne i role społeczne to ostatnia, niedokończona przez Floriana Znanieckiego za życia praca. Zebrany maszynopis jest pełen zapowiedzi przyszłych analiz, które wskazują kierunek myślenia uczonego i jego zamysł zintegrowania wiedzy na gruncie teorii systemów społecznych. Dokonując porównawczej analizy kolejnych, coraz bardziej złożonych systemów, Znaniecki przechodzi od relacji społecznych do teorii ról społecznych, zaskakując bogactwem historycznych i antropologicznych przykładów. „Czym jest socjologia? Oto pytanie, które od dawna zadaje wielu: przedstawiciele nauk ścisłych oraz humanistycznych niebędący socjologami; przywódcy religijni, polityczni, wojskowi i gospodarczy, którzy zastanawiają się, czy z ich punktu widzenia socjologia może być przydatna, czy raczej szkodliwa; wreszcie studenci próbujący zdecydować, czy warto uczęszczać na kursy socjologii. Sami socjologowie nie są w stanie udzielić nań jednogłośnej odpowiedzi. Zgadzają się oni w pewnym stopniu co do tego, czym socjologia jest lub powinna być, jednak w odniesieniu do innych zagadnień ich zdania są różne. Przyjrzymy się kwestiom, w których są zgodni, odnotujemy główne rozbieżności w ich opiniach, następnie zaś postaramy się odkryć, czy rozbieżności te da się pogodzić i w jaki sposób to uczynić”. (z tekstu)