Jan Ptaśnik (ur. 15 stycznia 1876 w Mikluszowicach, zm. 22 lutego 1930 we Lwowie) – polski historyk, mediewista, badacz historii materialnej i historii kultury. Będąc radykalnie usposobionym zwolennikiem orientacji niepodległościowej (w latach studenckich należał do «Zet»-u), P. wspólnie z F. Bujakiem wstąpił w r. 1913 do Polskich Drużyn Strzeleckich, a w początkach 1914 r. wraz z Bujakiem usiłował bez powodzenia powołać do życia Związek Polskiej Inteligencji Ludowej. Po wybuchu pierwszej wojny światowej P. został decyzją Józefa Piłsudskiego przydzielony (wraz z Wacławem Tokarzem) jako delegat Naczelnego Komitetu Narodowego (NKN), czyli komisarz cywilny, do sztabu 2 p. Legionów, w toku prowadzonych walk rozbitego (29 X 1914) w bitwie pod Mołotkowem w Galicji Wschodniej. W listopadzie t. r. P. złożył rezygnację z pełnionej funkcji i ewakuowany z mieszkańcami Krakowa, przebywał w Brnie i Pradze. W początku 1915 r. udało mu się powrócić do Krakowa; zbierał wtedy materiały archiwalne z ksiąg miejskich do historii rękodzieła i sztuki krakowskiej, m. in. do dziejów papiernictwa, drukarstwa i księgarstwa („Cracovia artificum 1300–1500”, Kr. 1917). Dalsze części obejmujące zebrane przezeń materiały za l. 1501–50, obejmujące ponad półtora tysiąca zapisków dotyczących życia artystów, rzemieślników i architektów krakowskich, ukazały się już pośmiertnie, przygotowane do druku przez Mariana Friedberga (Kr. 1937–48). Od początku 1918 r. P. był członkiem Ligi Niezawisłości Polski reprezentującej kierunek polityki niepodległościowej J. Piłsudskiego; zajmował się z jej ramienia głównie sprawami kulturalnymi. Współpracował z miesięcznikiem „Kultura Polski”, organem Tow. Kultury Polskiej w Krakowie, założonym przez Leona Wasilewskiego i Helenę Radlińską (1917–18). Z ramienia Ligi wyjeżdżał do Pragi celem zbadania możliwości współpracy z Czechami, ale poza wkładem w opracowanie programu Ligi i działalnością publicystyczną większej roli w niej nie odegrał. W dn. 17 V 1918 został wybrany na członka korespondenta Wydziału Historyczno-Filozoficznego AU (na członka czynnego PAU dopiero 7 VI 1929).