Ta książka pewnie by nie powstała, gdyby wrocławskie Forum Kultury Słowa w r. 1995 nie wystąpiło do prezesa PAN z wnioskiem o powołanie do życia Rady Języka Polskiego, gdyby Prezydium PAN jej nie powołało albo powołując, nie powierzyło obowiązku wydawania opinii we wszelkich sprawach dotyczących używania języka polskiego w komunikacji publicznej. Sposobiąc się do wypełniania tego obowiązku, uznała Rada za niezbędne uświadomienie sobie i wszystkim, którzy by z jej opinii mieli korzystać, tego, jak się polszczyzny publicznie używa. Taki też cel przyświecał inicjatorom i twórcom tego tomu. Chodzi w nim bowiem nie o akademicki synchroniczny obraz gramatyki i zasobu leksykalno-frazeologicznego współczesnej polszczyzny, ale o opis zachowań językowych Polaków w różnych dziedzinach życia, o u-chwycenie częstości i okoliczności występowania form językowych, o ujawnienie tendencji zmian, ich znaczenia i formy, o ich ocenę jako środków porozumiewania się polskojęzycznego społeczeństwa, a także o wskazanie okoliczności zagrażających wszechstronnemu rozwojowi języka. Na czoło tych okoliczności wysuwa się zaniechanie używania polszczyzny, bo język nie używany w jakichś sytuacjach czy w jakiejś dziedzinie życia publicznego nie może wykształcić sobie środków niezbędnych do ich obsłużenia. Dlatego jednym z najważniejszych, jeżeli nie najważniejszym kryterium opisu i oceny stanu polszczyzny powinno być kryterium jej obecności lub zasadności jej braku. Dowodów, że jest to problem rzeczywisty, dostarczają szyldy, tablice i ogłoszenia w miejscach publicznych, firmowy papier i okolicznościowe druki niektórych państwowych instytucji, przesyłanie wyłącznie obcojęzycznych życzeń świątecznych przez polskie instytucje polskim instytucjom, a także wyniki inspekcji w sprawach przestrzegania ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.