Obszarem tradycyjnie związanym z Europą był i jest region Morza Śródziemnego. Historia zna różne konfiguracje stosunków pomiędzy nimi. Basen Mare Nostrum był kolebką naszej cywilizacji. Następnie stał się obszarem granicznym pomiędzy wrogimi sobie religiami, strefą walk o wpływy mocarstw czy wreszcie obszarem kolonii państw europejskich. Dzisiaj przez Morze Śródziemne przebiega granica pomiędzy bogatą Północą a biednym Południem, pomiędzy cywilizacjami Zachodu i Islamu, pomiędzy stabilną, jednoczącą się Europą, a pełnymi konfliktów i napięć Afryką i Bliskim Wschodem. Europa postrzega swoje południowe sąsiedztwo jako źródło zagrożeń takich jak terroryzm czy proliferacja broni masowego rażenia. Widzi złą sytuację gospodarczą krajów tam położonych, narastającą presję migracyjną, fundamentalizm islamski. Z tej świadomości wypływają inicjatywy współpracy pomiędzy północnym a południowym i wschodnim wybrzeżem Morza Śródziemnego. Najważniejszą z nich, mającą najszerszy zasięg i największe ambicje - jest Partnerstwo Eurośródziemnomorskie, zwane również procesem barcelońskim, powołane do życia w 1995 r. jako struktura łącząca Unię Europejską z państwami Afryki Północnej i Bliskiego Wschodu.