Chcąc określić stosunek francuskiego do włoskiego Odrodzenia, muszę się uciec do ogrodnictwa. Włoskie Odrodzenie wyrosło na własnym pniu, korzenie wspaniałej niegdyś rośliny tkwiły we włoskiej ziemi, ale to drzewo, przez długie wieki zaniedbane, owite chwastami, nie kwitło; gdy jednak w XIII i XIV. stuleciu zaczęto je oczyszczać z pasorzytów, drzewo poczuło się znowu na siłach i wydało takie owoce, jak Dante, Petrarka, Boccaccio, jak Michał Anioł, Leonardo da Vinci i wielu innych. Francuska kultura średniowiecza doszła do wysokiego rozwoju w XII. i XIII. wieku. Była to jabłoń rozłożysta, wspaniała, rosnąca na rodzimej glebie. Pod nią śpiewał bard epopei Rolanda, obok niej wyrastały gotyckie tumy. Gdy jednak obce wpływy, obce chwasty zaczęły tłumić i zacieśniać wiekowe drzewo, jabłoń marniała. Obcięto ją prawie do korzeni i zaczepiono na tym pniu nowe rzymsko-włoskie pręcie. Jabłoń wydawała znowu owoce, na pozór piękne, duże, ale nie mające już tego wonnego smaku, co dawniej. Powstał Ronsard, Plejada, która spaczyła do reszty ducha początkowej Francyi i stworzyła nową poezyę, nową sztukę, odbiegającą od zdrowych, silnych tradycyj gallickich ludów. Jedna architektura najdłużej się broniła, krnąbrnie się stawiając wobec włoskich renesansowych najazdów; ale nieszczęscie chciało, że cudzoziemska krew w dynastyi Walezyuszów przeważyła, że i głazy gmachów francuskich musiały zczasem pozbyć się dawnych form, musiały się zaokrąglić, zgłodnieć (fragment rozdziału pierwszego).

Kazimierz Chłędowski (ur. 23 lutego 1843 w Lubatówce, zm. 20 marca 1920 w Wiedniu) – pisarz polski, pamiętnikarz, badacz kultury, satyryk, historyk kultury, gawędziarz, popularyzator kultury włoskiej, działacz państwowy, powołany do ministerstwa dla spraw Galicji w Wiedniu, pełnił tam funkcję sekretarza, następnie szefa biura, a od 1899 ministra monarchii w gabinecie Clary’ego i Witteka w cesarsko-królewskiej Austrii, właściciel m. Wietrznokoło Krosna.