Od kilku lat w Polsce toczy się ożywiona debata publiczna na temat polityki historycznej. Jej pierwsza faza cechowała się silnym upolitycznieniem. Zajmowane stanowiska i wyrażane poglądy były wyraźnie zależne od opcji politycznej zabierających głos w dyskusji. Od jakiegoś czasu jednak w debacie o polityce historycznej zaobserwować można symptomy jej pogłębienia i odpolitycznienia. Świadczy o tym, z jednej strony, o wiele bardziej stonowany charakter wypowiedzi zwolenników postulatu prowadzenia aktywnej polityki historycznej i zrozumienie przez nich delikatności materii, na której winna ona być prowadzona, z drugiej zaś strony wypracowanie w debacie kilku interesujących stanowisk ze strony intelektualistów i naukowców, które coraz bardziej dotyczą pytania: jak prowadzić politykę historyczną aniżeli tego, czy w ogóle należy ją prowadzić. Wyzwaniem, jakie obecnie staje przed uczestnikami dyskursu, jest unaukowienie problemu polityki historycznej, który w wielu państwach Europy zachodniej od lat jest przedmiotem zaawansowanych badań naukowych, stanowiąc tam użyteczną kategorię badawczą. Przykładem najbliższym są Niemcy, gdzie poszczególne aspekty niemieckiej polityki historycznej poddane zostały szczegółowym analizom i na ich temat powstało wiele interesujących monografii. Konferencja „Narodowe i europejskie wyznaczniki polityki historycznej w Niemczech i Polsce na progu XXI wieku”, która odbyła się jesienią 2006 roku w Instytucie Zachodnim, była jednym z zamierzeń skierowanych na unaukowienie zagadnienia polityki historycznej w Polsce. Głównym jej przedmiotem była refleksja nad narodowymi i ponadnarodowymi czynnikami wpływającymi na specyfikę prowadzonej po 1989 roku polityki historycznej w Polsce i w Niemczech. Przedstawione referaty, które stały się podstawą pracy zbiorowej, dotyczyły zarówno poszczególnych aspektów polityki historycznej, takich jak: uroczystości rocznicowe, wystawy historyczne, dyskurs literacki, jak i bardziej ogólnych teoretycznych problemów wiążących się z polityką historyczną, a w szczególności z problemem jej stopniowej internacjonalizacji w warunkach wzrastającej integracji europejskiej oraz możliwości istnienia transgranicznej polityki historycznej.