Komuna Paryska (fr. Commune de Paris) – zryw rewolucyjny ludności Paryża, przede wszystkim[potrzebny przypis] inteligencji i robotników. Trwała od 18 marca do 28 maja 1871 roku. W zależności od punktu widzenia uważana za ostatnią rewolucję romantyczną, przez anarchistów za nie do końca konsekwentną próbę likwidacji państwa, a przez marksistów za przykład dyktatury proletariatu.
W 1870 roku Francja doznała upokarzającej klęski w wojnie z Prusami, gdy wojska pruskie w ciągu dwóch miesięcy przełamały obronę granicznych twierdz, zdobywając Metz oraz Sedan i biorąc do niewoli 100-tysięczną armię francuską wraz z cesarzem Napoleonem III. W jej wyniku nastąpiła likwidacja II Cesarstwa i proklamowanie 4 września 1870 roku III Republiki, z Rządem Obrony Narodowej, na którego czele stanął generał Louis Jules Trochu.
Karykatura Louisa Adolphe’a Thiersa
W połowie września 1870 roku wojska pruskie otoczyły Paryż szczelnym pierścieniem, a próby przerwania czteromiesięcznego oblężenia głodującej stolicy nie powiodły się. Paryż ostrzeliwany był z dalekonośnych dział Kruppa. Z miasta wydostał się w balonie tylko niedawny szef Rządu Tymczasowego III Republiki, jeden z najpopularniejszych polityków lewicy – Léon Gambetta, by organizować wojnę ludową na prowincji. Mimo braku wcześniejszych doświadczeń militarnych udało mu się zorganizować od podstaw ludowe siły zbrojne, tzw. Armię Loary, która jednak nie była w stanie pomóc oblężonej stolicy. Nowy, ugodowy rząd francuski, kierowany przez monarchistę Louis Thiersa, przeciwnika wojny z Prusami, przyjął 26 lutego 1871 roku propozycje pokojowe pruskiego kanclerza Bismarcka, a 10 maja podpisano traktat pokojowy. Zgodnie z jego postanowieniami Francja miała przekazać Niemcom Alzację, część Lotaryngii oraz zapłacić wielką kontrybucję (5 mld franków). 1 marca w Paryżu odbyła się defilada wojsk pruskich, jednak już następnego dnia Prusacy wycofali swoje oddziały poza Paryż. Część mieszkańców Paryża przyjęła tę kapitulację jako zdradę narodową, zwłaszcza że Thiers zapowiedział restaurację monarchii.
