Katarzyna II Aleksiejewna Wielka, ros. Екатерина II Алексеевна; urodzona jako Zofia Fryderyka Augusta, niem. Sophie Friederike Auguste zu Anhalt-Zerbst-Dornburg (ur. 2 maja 1729 w Szczecinie, zm. 6 listopada?/17 listopada 1796w Petersburgu) – księżniczka anhalcka, żona wielkiego księcia, później cesarza rosyjskiego Piotra III, a po dokonaniu zamachu stanu samodzielna cesarzowa Rosji w latach 1762-1796. Podziwiana przez zachodnich filozofów za mądrość, umiłowanie wiedzy, sztuki i sprzyjanie oświeceniu, nazywana przez nich „Semiramidą Północy”. Nakaz Katarzyny II z 1767 roku definiujący zasady polityki i system prawny zapoczątkował okres absolutyzmu oświeconego w Rosji. Zreformowała oświatę i utworzyła pierwszą w Rosji szkołę dla dziewcząt (1764). Dokonała reformy podziału administracyjnego Rosji. Doprowadziła do sekularyzacji dóbr duchownych, uwłaszczenia chłopów cerkiewnych i zmniejszenia ich obowiązków względem cerkwi (1764). Wydała Manifest o wolności gospodarczej (1775) oraz Gramotę o prawach i wygodach miejskich(1785), oficjalnie ustanawiając stan mieszczański i samorząd miejski. Gramota o prawach, wolności i przywilejach szlacheckich (1785) doprowadziła do wzmocnienia pozycji szlachty i jednocześnie pogorszenia sytuacji chłopów z majątków szlacheckich, którzy byli pozbawieni większości swych praw i stali się obiektem handlu. Po powstaniu chłopskimJemieljana Pugaczowa wprowadziła politykę represji wobec każdego przejawu niezadowolenia. Uczestniczyła w rozbiorach Polski.