Bogato ilustrowana monografia przedstawiająca historię zesłania Józefa Piłsudskiego na Syberię. W części końcowej faksymilia wybranych dokumentów Józefa Piłsudskiego oraz urzędowych pism rosyjskich (m.in. list gończy za Piłsudskim).
Układ graficzny książki, ilustr., ozdobniki, wyklejki i projekt opr. wykonał Stanisław Ostoja Chrostowski, druk na bezdrzewnym papierze Mirkowskiej Fabryki Papieru w Jeziornie.

 

Po ukończeniu gimnazjum w Wilnie młody Józef Piłsudski, jako świeżo upieczony maturzysta, na jesieni 1885 r. rozpoczął studia medyczne w dość odległym od rodzinnego domu Charkowie. Przyszły marszałek Polski po latach twierdził, że kierunek studiów wybrał ze zwykłej przekory, zaznaczyć jednak wypada, że jego edukacja na poziomie szkoły wyższej przebiegała początkowo pomyślnie i bez większych komplikacji. Z czasem jednak Piłsudskiego zaczęła coraz bardziej pociągać młodzieżowa działalność konspiracyjna w charkowskiej grupie organizacji Narodna Wola. Nie da się ukryć, że przybyły z Wilna Polak był jednym z aktywniejszych politycznie studentów, co musiało wkrótce doprowadzić do jego konfrontacji z surowym carskim prawem.

Na początku 1887 r. życiowe plany młodego wilnianina związane z nauką i kontynuowaniem socjalistycznej konspiracji zostały całkowicie zniweczone. Stało się tak za sprawą wykrycia przez policję polityczną Ochranę przygotowań do zamachu na cara Aleksandra III. Do pozbawienia życia rosyjskiego monarchy dążyła Frakcja Terrorystyczna Narodnej Woli. Józef zaś nieświadomy celu wyznaczonego przez tę organizację, wcielając się w rolę przewodnika pomógł narodnikom zdobyć w Wilnie truciznę, a następnie udzielił wsparcia uciekającemu za granicę członkowi spisku, Orestowi Goworuchinowi.

Aresztowany na początku kwietnia 1887 r. Piłsudski został osadzony w petersburskiej Twierdzy Pietropawłowskiej, gdzie oczekiwał na proces zamachowców, podczas którego miał zeznawać jako świadek. Sąd skazał wszystkich oskarżonych na karę śmierci, lecz przez zastosowanie prawa łaski wyroki wykonano jedynie na pięciu osobach (m.in. zamieszany w spisek brat Piłsudskiego Bronisław, otrzymał karę piętnastu lat katorgi).

20 kwietnia 1887 r. na mocy trybu administracyjnego Józefa Piłsudskiego ukarano pięcioletnim zesłaniem, które miał odbywać na terenie Syberii. Szlak jego podróży na wschód wiódł z Wilna przez Petersburg, Moskwę, Niżny Nowogród, Tomsk, Krasnojarsk i Irkuck, aż do Kireńska nad Leną.

Kireńsk był niewielką miejscowością o typowej dla tego obszaru zabudowie, na którą składały się domostwa wzniesione z grubych drewnianych bali. Piłsudski przebywał tam do lipca 1890 r., zaś pozostałą część wyroku spędził w Tunce. Pięcioletnie zesłanie ukształtowało charakter przyszłego marszałka Polski, po powrocie do Wilna w 1892 r. miał on jednak trudności z odnalezieniem się w nowej rzeczywistości. Bez stałego zatrudnienia, majątku i większych szans na kontynuowanie nauki, postanowił udać się do Warszawy i tam wznowić działalność polityczną w szeregach tworzącego się polskiego ruchu socjalistycznego.