Historia języka polskiego na kresach północnych ukazana na tle dziejów polityczno-społecznych i kulturalnych. Rozdział I Zarys dziejów ziem północnokresowych, społeczne i narodowościowe warunki kształtowania się języka polskiego Dzieje polityczno-społeczne i kulturalne Obszary etniczne. Ludność. Świadomość narodowa. Język Rozdział II Rozwój badań nad językiem polskim kresów północno-wschodnich Język pisarzy północnokresowych Dialekt północnokresowy a gwara wileńska Substrat białoruski i litewski; kontakty z innymi językami Cechy dialektu północnokresowego Wpływ dialektu północnokresowego na polski język literacki Gwary ludowe na Wileńszczyźnie Gwary pogranicza polsko-białorusko-litewskiego Sprawy terminologiczne Rozdział III Dialekt północnokresowy w XVI-XVIII w. Fonetyka Wokalizm Konsonantyzm Słowotwórstwo Rzeczowniki Przymiotniki Przysłówki Złożenia Czasowniki Partykuły Fleksja Wahania w rodzaju gramatycznym rzeczowników Oboczności spółgłoskowe w tematach rzeczownikowych Odmiana rzeczowników Osobliwa odmiana niektórych rzeczowników męskich Odmiana przymiotników i imiesłowów przymiotnikowych Odmiana zaimków Odmiana liczebników Odmiana czasowników Niektóre zagadnienia składni Syntaktyczne użycie przypadków Syntaktyczne użycie przyimków Konstrukcje wypowiedzenia złożonego Konstrukcje typu: nie... jedno, tylko, aż Rozdział IV Dialekt północnokresowy XIX-XX w. Fonetyka Wokalizm Konsonantyzm Akcent Słowotwórstwo Fleksja Niektóre zagadnienia składni Rozdział V Sytuacja językowa i narodowa Polaków na Litwie i Białorusi po II wojnie światowej Rozdział VI Słownik Uwagi wstępne Słownik regionalizmów Frazeologia Słownik rusycyzmów Geograficzne zasięgi regionalizmów północnokresowych Leksykalne różnice dialektów kulturalnych Litwy i Warszawy Archaizmy Regionalne innowacje wyrazowe Zapożyczenia Semantyczna charakterystyka słownictwa Zakończenie Bibliografia