Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej to dzieło Romana Aftanazego - polskiego historyka i bibliotekarza - opisujące w 11 tomach historię ok. 1500 polskich pałaców i dworów oraz ich właścicieli, na Kresach Wschodnich Rzeczypospolitej w granicach sprzed 1772 roku. Pierwsze wydanie pod tytułem "Materiały do dziejów rezydencji" ukazało się w latach 1986-1993 nakładem Instytutu Sztuki PAN. Niniejsze, rozszerzone, opublikowane zostało w latach 1991-1997 przez Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Każdy tom opisuje pałace i dwory znajdujące się w inny regionie Polski:

Tom I - Województwo mińskie, mścisławskie, połockie, witebskie (335 s., 1991 r.)

Tom II - Województwo brzesko - litewski, nowogródzkie (472 s., 1992 r.)

Tom III - Województwo trockie, Księstwo Żmudzkie, Inflanty Polskie, Księstwo Kurlandzkie (410 s., 1992 r.)

Tom IV - Województwo wileńskie (547 s., 1993 r.) 

Roman Aftanazy nie liczył, że w PRL jego prace będą mogły ukazać się drukiem. W połowie lat 80. starania o wydanie materiałów zaczął historyk sztuki prof. Tadeusz Chrzanowski. Namówił on Andrzeja Ciechanowieckiego, emigracyjnego kolekcjonera i mecenasa, do sfinansowania druku. Zgodę na wydanie dzieła wyraził dyrektor Instytutu Sztuki PAN w Warszawie Stanisław Mossakowski. Cenzura wydała zezwolenie na publikacje pod warunkiem, że będzie dostępna jedynie dla pracowników naukowych i ograniczenia nakładu do 200 egzemplarzy. Tytuł Materiały do dziejów rezydencji, bez informacji, że chodzi o teren dawnych Kresów Wschodnich, wymyślił redaktor dzieła, Andrzej Baranowski. Pierwszy tom ukazał się w 1986 roku w nakładzie 500 egzemplarzy. Tomy od piątego do jedenastego opublikowane zostały w nakładzie 1000 egzemplarzy do 1993 roku. Każdy tom ukazał się w dwóch woluminach, zawierających tekst i zdjęcia. Po upadku komunizmu w Polsce i jeszcze przed ukończeniem wydania Instytutu Sztuki PAN, zaczęły się ukazywać tomy drugiego, poszerzonego wydania. W sumie w latach 1991-1997, nakładem Wydawnictwa Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, ukazało się ich jedenaście.