Wykłady profesora Bohdana Cywińskiego o literaturze polskiej czasu zaborów (1795-1914) ukazują ogromne znaczenie, jakie ma literatura, właśnie niepodległa baśń, w życiu narodu pozbawionego swobody i własnego, suwerennego państwa. Subiektywnie wybrana przez autora lista lektur z literatury tego okresu, zestawiona z wybranymi zjawiskami z historii politycznej ma tu pełnić przede wszystkim rolę przykładu dla analizy ogólniejszego zagadnienia funkcji politycznej.

Szczególnej uwadze czytelników polecamy ilustracje, którymi została opatrzona książka. Są to reprodukcje pierwszych wydań najważniejszych książek,
które autor przywołuje w swych wykładach.

Złośliwie zapytam, które roczniki Polaków z ostatnich dwustu lat miały szansę przejść przez mądrą, uczciwą i patriotycznie odpowiedzialną szkołę średnią? Sam robiłem maturę w latach stalinowskich, wcześniej mój Ojciec, Dziadek i Pradziadek uczyli się w gimnazjach carskich, na niepodległą maturę polską udało się trafić tylko Mamie. Wracając do czasów powojennych po roku 1956 programy szkolne poprawiły się radykalnie, ale do obiektywnej prezentacji ideowego sensu polskiej literatury czasów dawnej niewoli wciąż było im daleko. Kto na przestrzeni wielu pokoleń chciał z jej wartościami naprawdę obcować, czytał sam, poza szkołą, a nierzadko przeciwko szkole. Oczywiście taką drogę wybierali tylko nieliczni. Było ich wszakże dostatecznie wielu, by wnieść w polską mentalność inteligencką pogląd, że taka ważna ideowo literatura gdzieś istnieje i że Polakowi należałoby kiedyś po nią sięgnąć.
Bohdan Cywiński