Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej – dzieło Romana Aftanazego, opisujące w 11 tomach historię około 1500 polskich pałaców i dworów oraz ich właścicieli na Kresach Wschodnich Rzeczypospolitej w granicach sprzed 1772 roku. Pierwsze wydanie pod tytułem Materiały do dziejów rezydencji ukazało się w latach 1986-1993 nakładem Instytutu Sztuki PAN. Drugie, rozszerzone i pod zmienionym tytułem Dzieje rezydencji na dawnych Kresach Rzeczypospolitej, opublikowane zostało w latach 1991-1997 przez Ossolineum.
Na początku lat 30. kilkunastoletni Roman Aftanazy został zaproszony na wakacje do majątku Nowoszczyce na Polesiu, należącego do Marii ze Smolków Ordziny (z tej rodziny pochodził Napoleon Orda), wnuczki znanego działacza galicyjskiego Franciszka i córki historyka, prof. Stanisława Smolki. Trafił tam dzięki zaproszeniu ze strony Jadwigi Smolkówny, siostry Marii Ordziny, która będąc w sanatorium w Morszynie-Zdroju, poznała matkę Romana Aftanazego i zapytała ją, czy jej syn chciałby zobaczyć prawdziwy dwór polski, opisywany m.in. w książkach Marii Rodziewiczówny i Józefa Weyssenhoffa. Tradycyjny dwór w Nowoszycach zafascynował Aftanazego i jeszcze jako uczeń gimnazjum zaczął się interesować również sąsiednimi dworami, ich architekturą i zbiorami. Jeszcze przed wybuchem II wojny światowej opublikował kilkanaście artykułów o polskich dworach na Kresach w popularnych pismach takich jak: „Ilustrowany Kuryer Codzienny”, „Światowid”, „As”. W sumie zebrał materiały ikonograficzne kilkudziesięciu polskich pałaców i dworów. Wybuch wojny przerwał jednak dalsze badania.
Natychmiast po zakończeniu II wojny światowej Roman Aftanazy, od 1946 roku mieszkający we Wrocławiu i pracujący w Ossolineum, zdecydował się kontynuować zbieranie informacji i materiałów ikonograficznych do historii polskich siedzib ziemiańskich. Obszar swoich badań poszerzył na całe Kresy Wschodnie w granicach sprzed I rozbioru Polski. Postawił sobie za cel udokumentowanie nieistniejącego już świata kresowej kultury ziemiańskiej. W związku z niemożnością dotarcia do miejscowości, które znalazły się w ZSRR, źródłem informacji stały się archiwa, biblioteki, muzea i – przede wszystkim – relacje ostatnich właścicieli pałaców i dworów. Roman Aftanazy opracował szczegółowy kwestionariusz, w którym znajdowały się pytania o dzieje danej miejscowości i jej właścicieli, historię budowli pałacowych lub dworskich, architekturę z zewnątrz i wewnątrz, dekoracje, wyposażenia i zbiory sztuki oraz opisy parków i ogrodów. Codziennie przez ponad czterdzieści lat wysyłał kilka listów do dawnych właścicieli siedzib ziemiańskich lub ich potomków. Przy tym szukał ich po całym świecie. W sumie wysłał kilkadziesiąt tysięcy listów. Często zdarzało się, że do tej samej osoby pisał kilkukrotnie, aby uzyskać kompletne informacje o opisywanym obiekcie i archiwalne zdjęcia, które kopiował. Zebrał około 7000 rycin i fotografii. Opisał nie tylko słynne siedziby ziemiańskie, ale, co szczególnie istotne, pałace i dwory mniej znane lub zapomniane. Materiały zebrane i opracowane przez Aftanazego często pozostają głównym lub wręcz jedynym źródłem do ich historii
Roman Aftanazy prowadził prace badawcze wyłącznie z własnej inicjatywy, za własne środki i po godzinach pracy. W PRL podobnych badań nie mogła podjąć żadna instytucja naukowa w Polsce. Po latach stwierdził, że Samotność pomogła mi w tej pracy. Nie założył również rodziny.
Każdy tom opisuje pałace i dwory znajdujące się w innym regionie Polski:
Tom I - Województwo mińskie, mścisławskie, połockie, witebskie (335 s., 1991 r.).
Tom II - Województwo brzesko - litewski, nowogródzkie (472 s., 1992 r.).
Tom III - Województwo trockie, Księstwo Żmudzkie, Inflanty Polskie, Księstwo Kurlandzkie (410 s., 1992 r.).
! Uwagi:
Brzegi stron lekko zakurzone i zabrudzone. Oprawy nieznacznie zabrudzone i wytarte na krawędziach. Książki posiadają sygnaturę poprzedniego właściciela.