"Proch i pył" to kontynuacja znanego i cieszącego się ogromną popularnością cyklu Anatolija Rybakowa "Dzieci Arbatu" ("Iskry" 1988) oraz "Trzydziesty piąty i później" ("Iskry" 1990-1992). Ostatni tom, ukończony przez autora w 1994 roku, przedstawia wydarzenia poprzedzające II wojnę światową - m.in. podpisanie paktu Ribbentrop-Mołotow, przygotowania do zamachu na Trockiego oraz atak Hitlera na Związek Radziecki i początek wielkiej wojny ojczyźnianej. Na tym tle ukazane zostały dalsze losy bohaterów znanych nam już z poprzednich tomów: Saszy Pankratowa zesłanego na północ, Leny Budiaginej, córki działacza partyjnego uznanego w 1938 roku za "wroga ludu", Jurija Szaroka, agenta radzieckiego wywiadu w Paryżu, Wari, niepokornej kreślarki, i innych.
Są na tym świecie rzeczy trudne w pierwszej chwili do zrozumienia. Jedną z nich są przyczyny, dla których wydawnictwo Iskry nie przygotowuje kolejnych wydań książki Anatolija Rybakowa "Proch i pył". To piąta, ostatnia już, część opowieści o stalinowskiej Rosji, zapoczątkowanej "Dziećmi Arbatu". Pierwsze wydanie ukazało się w 1997 roku, nawet był robiony dodruk. Dzisiaj jednak książka jest prawie nie do zdobycia. "Dziećmi Arbatu" można się obrzucać niczym arbuzami na Święcie Arbuza, ze znalezieniem "Trzydziestego piątego i później" oraz "Strachu" też większych problemów nie ma. O "Prochu i pyle" dowiedziałem się niemal przypadkiem, że w ogóle istnieje, czasem można spotkać na aukcjach; ostatno w ubiegłym miesiącu, na Allegro przebicie sięgnęlo oszałamiającej kwoty osiemdziesięciu sześciu (cyframi: 86,00) złotych. Przyznam, że aż tak zdesperowany nie jestem:)
Można sobie pomyśleć, że wydawcy nie wierzą, aby ludziom się chciało rzucać na piąty już tom - co prawda Rybakow napisał go pewnie tak, że i jako samodzielna książka "Proch i pył" się trzyma, ale jednak nieznajomość poprzednich tomów zaburza mocno odbiór. Być może jednak chodzi po prostu o to, że Rybakow zmarł niedługo po opublikowaniu pierwszego wydania, i dzisiaj nie wiadomo, z kim rozmawiać o kolejnym. Tak czy owak szkoda. Żre ciekawość nad dalszymi losami Pankratowa i spółki, kuszą atrakcyjnie podane detale czarnej historii radzieckiej, cni się za obrazami człowieka rosyjskiego.
Rybakow ANATOLIJ N., właśc. A.N. Aronow, ur. 14 I 1911, Czernihów, zm. 23 XII 1998, Nowy Jork, pisarz rosyjski;
autor przygodowych powieści dla młodzieży (Kordzik 1948, wyd. pol. 1950; Na wozie i pod wozem 1960, wyd. pol. 1962, ekranizacja 1962; Wakacje Krosza 1966, wyd. pol. 1968), społ.-obyczajowych z życia robotników (Kierowcy 1950, wyd. pol. 1950, Katarzyna Woronina 1955, wyd. pol. 1957), głośnej trylogii: Dzieci Arbatu (t. 1–2 1987, wyd. pol. 1989) — wizerunek życia w ZSRR 1933–34 przedstawiony w 2 płaszczyznach: losów fikcyjnych bohaterów oraz Stalina i ludzi z kręgów władzy partyjnej i państw., Trzydziesty piąty i później (cz. 1 1988, wyd. pol. 1990) — pobyt na zesłaniu gł. bohatera, działalność G. Jagody i N. Jeżowa, cz. 2 Strach (1990) — okres wielkiej czystki w ZSRR, Proch i pył (1994, wyd. pol 1996) — lata II wojny światowej.
! Uwagi:
Oprawa delikatnie zarysowana i wytarta. Brzegi stron lekko zakurzone.