75 rocznica Obrony Lwowa, którą nie tak dawno obchodziliśmy, powinna przyczynić się do pobudzenia badań nad problemami związanymi z walkami listopadowymi we Lwowie i wojną polsko-ukraińską w latach 1918-1919. W okresie międzywojennym ukazało się kilka opracowań dotyczących tego tematu opartych głównie na wspomnieniach1, a także bardzo wiele relacji uczestników wydarzeń. Zwłaszcza w relacjach występują subiektywne oceny autorów, i to jest rzeczą zrozumiałą; jednakże sprzeczności dotyczą nie tylko poglądów i postaw, lecz również przebiegu wydarzeń. Badania naukowe rozpoczęte wówczas przez Wojskowy Instytut Historyczny a następnie Towarzystwo Badania Historii Obrony Lwowa i Województw Południowo-Wschodnich zaowocowały wydaniem trzytomowej publikacji pt. Obrona Lwowa. Pozostałe zgromadzone materiały archiwalne i niewydane relacje, znajdują się niewątpliwie we Lwowie, ale jak dotąd są dla nas niedostępne wraz z całym archiwum Towarzystwa Obrony Lwowa. Po wojnie, w PRL, przez długie lata był to temat tabu, przemilczany nie tylko w publicystyce historycznej, ale - co smutniejsze, zupełnie zaniedbany w badaniach naukowych. Jedynie na emigracji, głównie na łamach londyńskiego Biuletynu Koła Lwowian ukazywały się artykuły, wspomnienia i okolicznościowe referaty na rocznicę listopadową. Natomiast w kraju dopiero w latach osiemdziesiątych pisano o Obronie Lwowa w wydawnictwach drugoobiegowych. Zasadnicza zmiana nastąpiła po upadku rządów komunistycznych. W różnych czasopismach zaczęły się ukazywać artykuły o Obronie Lwowa i wojnie Polsko-ukraińskiej. Jednakże długotrwałe zaniedbania badawcze spowodowały, że problemy te były często przedstawiane w sposób uproszczony i powierzchowny. Dopiero znany badacz lwowskich nekropolii Stanisław Nicieja w książce pt. Cmentarz Obrońców Lwowa, pierwszy rozdział poświęcił walkom listopadowym we Lwowie. Przedstawił tu popularny, w miarę poprawny obraz Obrony Lwowa. W tym samym czasie ukazała się książka Macieja Kozłowskiego "Między Sanem a Zbruczem. Walki o Lwów i Galicję Wschodnią 1918-1919"4. Wprawdzie autor przedstawił szeroko mniej znaną działalność strony ukraińskiej, jest to jednak praca publicystyczna i kontrowersyjna; szereg twierdzeń jest dyskusyjnych, nie mówiąc już o licznych ewidentnych błędach rzeczowych. Z kolei Daniel Bargiełowski, przygotowujący monografię o gen. Michale Tokarzewskim, opublikował artykuł na temat listopadowej odsieczy Lwowa. Oprócz tego w ostatnich latach z inicjatywy różnych oficyn ukazały się reedycje lub reprinty wspomnień uczestników Obrony Lwowa. Mimo braku materiałów archiwalnych, ale przy licznych innych źródłach i przekazach, powinny powstać nowe prace na tematy związane z Obroną Lwowa. A jest przecież wiele problemów do zbadania i opisania, np. sytuacja polityczna i wojskowa przed przewrotem ukraińskim, w ogóle stosunki polsko-ukraińskie w tym czasie, początek działań bojowych, organizowanie polskich oddziałów, postawa różnych grup politycznych wobec walk we Lwowie, tworzenie polskiego ośrodka władzy we Lwowie, organizowanie odsieczy, działalność polityczna i wojskowa Ukraińców, problem żydowski podczas Obrony Lwowa i wojny polsko-ukraińskiej, działania wojenne i pertraktacje pokojowe w 1919 r., stanowisko państw Ententy w sprawie wojny polsko-ukraińskiej. W tym krótkim szkicu chciałbym przedstawić tylko niektóre problemy, głównie dotyczące spraw politycznych i wojskowych, z walk listopadowych we Lwowie. ! Uwagi : Oprawa pożółkła i lekko wytarta. Brzegi stron zakurzone. Strony nieco pożółkłe. Blok spójny. Druk czytelny.