Głównym zamiarem redaktorów tomu było ukazanie relacji zachodzących pomiędzy wolnością, która w formie demokratycznej zasady stanowi podstawę porządku społeczno-politycznego współczesnego demokratycznego państwa, a władzą, bez której trudno wyobrazić sobie funkcjonowanie życia publicznego.
Wstęp
Pragnienie wolności i władzy stanowi jeden z najważniejszych
wyznaczników dążeń człowieka. Dążymy do posiadania władzy nad
sobą. Dzięki możliwości samostanowienia o sobie czujemy się wolni
i mamy poczucie własnej godności. Ten przykład pokazuje, jak bliskie
relacje łączą wolność i władzę. Próby bliższego określenia obu
terminów, pozwalają zauważyć, że są to pojęcia wieloznaczne. Moż-
na wyróżnić zarówno wiele rodzajów wolności, jak i władzy. Powszechnie
wolność uważana jest za jedną z najważniejszych warto-
ści, której pragnienie manifestuje się we wszystkich dziedzinach
aktywności ludzkiej. Stąd tak wiele wyróżnia się jej rodzajów: wolność
negatywna, pozytywna, polityczna, prywatna, religijna (wyznania,
sumienia), myśli i słowa, ekonomiczna itd…
Równie wiele można wyróżnić kategorii władzy: władza nad samym
sobą, władza nad drugim człowiekiem, nad światem, władza
państwa (ustawodawcza, sądownicza, wykonawcza), władza społeczeństwa,
władza opinii publicznej, władza środków masowego
przekazu, itd.
Wolność od wieków wydaje się być w sposób nierozerwalny skorelowana
z władzą. Dyskurs o wolności jest pośrednio dyskursem
o władzy – jej braku, nadmiarze lub niedostatku. Obie te kategorie
pojawiają się w sferze publicznej, często jako pojęcia sobie przeciwstawiane.
We współczesnym demokratycznym państwie wolność
i władza współtworzą przestrzeń, w której toczy się życie społeczno-
-polityczne, przestrzeń, w której wolność wchodzi w relacje z władzą,
6 Wstęp
a władza z wolnością. Pomiędzy nimi wydaje się toczyć szczególnego
rodzaju gra, w której każdy może wygrać lub przegrać, ale w której
wygrana jednej strony nie oznacza automatycznie przegranej innych
uczestników gry (gra o sumie niezerowej). Pragnienie władzy może
kierować człowiekiem równie mocno, jak chęć bycia wolnym i niekoniecznie
oznaczać wolę dominacji. Nie jest wykluczone dążenie do
władzy dla realizacji wolności.
Oczywiste i banalne wydaje się stwierdzenie, że władza zarówno
wyzwala, jak i zniewala. Postulaty wolnościowe jednostek w przestrzeni
publicznej mogą zmierzać zarówno w kierunku zmniejszania,
jak i zwiększania wpływów władzy. Kwestią dyskusyjną pozostaje,
czy wolność to brak silnych wpływów władzy w przestrzeni publicznej,
czy też wręcz przeciwnie, dzięki aktywnej obecności władzy
w przestrzeni życia społeczno-politycznego chroniona jest wolność
każdej jednostki?
Zamieszczone w przedłożonym czytelnikowi tomie teksty podejmują
próbę uchwycenia dynamiki i złożoności relacji pomiędzy róż-
nymi formami władzy i wolności oraz ich możliwościami urzeczywistniania
w życiu publicznym. Redaktorzy pogrupowali teksty
w bloki tematyczne odpowiadające sferom życia publicznego.
Pierwszy blok tematyczny poświęcony jest wolności politycznej
i jej granicom. Z analiz autorów wyłania się obraz władzy, która nie
ogranicza wolności, oraz wolności, która potrzebuje władzy: struktur
porządkujących, kierujących i gwarantujących wszystkim możliwość
korzystania z przyznanej wolności ugruntowanej na prawach człowieka.
Na drugi blok tematyczny składają się teksty prezentujące
sposoby pojawiania się wolności i władzy w życiu publicznym oraz
prywatnym. Następny blok poświęcony został zagadnieniu dojrzewania
do wolności w sferze ekonomicznej i społecznej. Jest to przestrzeń
niezwykle istotna, ponieważ współczesny człowiek spędza
w niej dużą część swojego czasu i kształtuje swoje relacje z otaczającą
go rzeczywistością. Ostatnia część traktuje o wolności w kulturze
i władzy w mediach, które mają znaczny wpływ na życie współczesnego
człowieka. Autorzy zastanawiają się nad obecnością wolności
w kulturze i pytają o charakter władzy współczesnych mediów.
Wstęp 7
Zamierzeniem redaktorów tomu było ukazanie relacji zachodzą-
cych pomiędzy wolnością, która w formie demokratycznej zasady
stanowi podstawę porządku społeczno-politycznego współczesnego
demokratycznego państwa, a władzą, bez której trudno wyobrazić
sobie funkcjonowanie życia publicznego. Mamy nadzieję, że dzięki
dokonanemu wyborowi udało nam się ukazać bogactwo i różnorodność
relacji pomiędzy wolnością a władzą w życiu publicznym oraz
zachęcić do refleksji nad różnymi aspektami życia publicznego, ze
szczególnym zwróceniem uwagi na ich etyczną stronę.
Tom otwiera serię „Etyka i życie publiczne”. Zamiarem redaktorów
jest systematyczna analiza kwestii etycznych życia publicznego.
Jest to ważne przedsięwzięcie nie tylko dla osób zainteresowanych
problematyką etyczną, ale i dla każdego obywatela, który pragnie
świadomie uczestniczyć w życiu publicznym.
! Uwagi:
Oprawa lekko zarysowana. Brzegi stron minimalnie zakurzone.