„Malowany ptak” (wyd. Albatros) to najsłynniejszy utwór w pisarskim dorobku Jeszego Kosińskiego. Zagwarantował mu spektakularny sukces, drogę na sam szczyt amerykańskiej pisarskiej socjety (m. in. stanowisko prezesa amerykańskiego PEN clubu) – to najpierw, później zaś, nie mniej spektakularnym zakończony samobójstwem upadek. Dokładniej rzecz biorąc przyczyną klęski – o ile możemy się tu posłużyć tym słowem, była nie sama książka i nie ona jedna, a raczej legenda, którą wokół niej i swego życia nadbudował Kosiński. Wyczuwając amerykańskie nastroje i zapotrzebowania, manifestował fabułę „Malowanego ptaka” jako autobiograficzną – prezentującą jego prawdziwe losy jako dziecka w ogarniętej chaosem drugiej wojny światowej Polsce. I nic w tym dziwnego, że takie przedstawienie stanu rzeczy wzbudzało sensację: utwór pokazuje najczarniejsze krańce wachlarza ludzkich zachowań. Wioski na kresach wschodnich, po których błąka się chłopiec – pochodzenia ni to żydowskiego, ni to romskiego – miast, jak pragnęli jego rodzice: stanowić dlań ocalenie, okazują się wędrówką przez najgłębsze kręgi piekielne. Na wpół dzicy, kompromitująco zabobonni wieśniacy znęcają się nad malcem na wszelkie możliwe, sadyzmem ociekające sposoby. Chłopiec jest świadkiem wydarzeń, które nigdy nie powinny mieć miejsca na oczach dziecka, by trwale nie zrujnować jego psychiki. Naturalistyczne opisy przemocy (cierpi nie tylko główny bohater, cierpią też zwierzęta: podpalona wiewiórka, żywcem ze skóry obdarty królik czy tytułowy, zadziobany przez współtowarzyszy ptak) sprawiają, że niekiedy trudno powstrzymać się od niesmaku, chęci by cisnąć książkę w kąt i nigdy więcej do niej nie powrócić. Ale chcąc mieć podstawowe pojęcie o twórczości Kosińskiego trzeba przez tę książkę – jako najważniejszą w jego twórczości – przebrnąć. Tym bardziej, że o Kosińskim znów jest głośno, tym razem za sprawą traktującej o nim „Good night, Dżerzi” Janusza Głowackiego.