Victor Marie Hugo, Wiktor Hugo (ur. 26 lutego 1802 w Besançon, zm. 22 maja 1885 w Paryżu) – francuski pisarz, poeta, dramaturg i polityk. Jeden z najważniejszych twórców literatury francuskiej i czołowy przedstawiciel romantyzmu francuskiego. Autor poezji, dramatów wierszem i prozą oraz powieści, jak również listów i przemówień politycznych. Do jego najważniejszych dzieł należą powieści Nędznicy i Katedra Marii Panny w Paryżu, dramat Hernani oraz jedyna we francuskiej literaturze epopeja Legenda wieków. Był członkiem Akademii Francuskiej, deputowanym do Konstytuanty, a następnie Zgromadzenia Narodowego. Wspierał rewolucję lipcową w 1830 roku, brał udział w rewolucji lutowej w 1848 roku, a z powodu przekonań politycznych przez 19 lat (1851–1870) przebywał na dobrowolnym wygnaniu poza granicami Francji jako przeciwnik II Cesarstwa. Po upadku Napoleona III w roku 1870 wrócił do Francji, zasiadał w Senacie III Republiki. Zmarł na zapalenie płuc i został pochowany w paryskim Panteonie. W całej twórczości Hugo, niezależnie od rodzaju literackiego, przewijają się zbliżone motywy i tematy. W Ostatnim dniu skazańca pisarz występuje z pierwszą zdecydowaną krytyką panujących stosunków społecznych i krzywdy, która spotyka niektórych jego członków. Powracającym tematem dzieł Hugo jest motyw odrzucenia społecznego z powodu inności. W różny sposób temat ten realizowany jest poprzez kreację postaci Bug-Jargala, Quasimoda z Katedry Marii Panny w Paryżu, Valjeana z Nędzników i Gwynplaine’a z Człowieka śmiechu. Wczesne dzieła Hugo cechuje silny fatalizm – zły los na równi z niesprawiedliwymi relacjami społecznymi staje się przyczyną klęski i nieszczęścia bohaterów. Motyw ten silny jest w pisanych w latach 20. i 30. dramatach oraz w powieści Katedra Marii Panny w Paryżu, gdzie symbolem nieubłaganego przeznaczenia staje się sama tytułowa świątynia górująca nad postaciami. Powieści Cosette – ilustracja Émile’a Bayarda do Nędzników Pierwszą powieść, zatytułowaną Bug-Jargal, Hugo napisał w wieku szesnastu lat. Kolejnym dziełem tego samego gatunku była powieść grozy w modnym w momencie napisania stylu frenetycznego romantyzmu – Han z Islandii. Zupełnie odmienny charakter miał Ostatni dzień skazańca, łączący cechy powieści i eseju, utwór-protest przeciwko karze śmierci. Od dzieła tego datuje się moralne i społeczne zaangażowanie pisarza na kartach powieści. Wyrazem tego był wydany w 1830 Klaudiusz Nędzarz, w którym Hugo sprzeciwiał się niezawinionej nędzy. Prawdziwy rozgłos zdobyła jednak dopiero opublikowana w 1831 Katedra Marii Panny w Paryżu, która rok po bitwie o Hernaniego ugruntowała sławę młodego twórcy. W utworze tym powraca oskarżenie pod adresem niesprawiedliwego i bezwzględnego społeczeństwa, w których jedni ludzie (reprezentowani przez archidiakona Frollo i kapitana Febusa) krzywdzą drugich (wykluczonych i padających ofiarą niezasłużonych prześladowań reprezentują Esmeralda i Quasimodo). Powieść ta również nawiązywała do stylu Scotta, zawarto w niej szereg doskonale skomponowanych scen oraz opisów. Jest to romantyczna powieść historyczna, o której znaczeniu decyduje monumentalny obraz katedry paryskiej i opis Paryża w XV stuleciu – niewielką wartość ma zarówno sztuczna i słabo zarysowana fabuła, jak i ograniczony rysunek psychologiczny postaci. Do twórczości powieściowej Hugo wrócił po kilku latach intensywnej pracy poetyckiej. W 1862 ukończył i wydał projektowaną od 1848 powieść Nędznicy. Ten wielowątkowy utwór, podobnie jak wydana trzy lata wcześniej Legenda wieków, na przykładzie historii galernika Jeana Valjeana, ukazywał drogę od zła do dobra, przedstawiał siłę wiary i dawał świadectwo umiłowaniu sprawiedliwości. Wartość dzieła podnoszą także szczegółowe i sugestywne opisy miejsc i sytuacji, w tym obraz powstania republikańskiego w Paryżu w 1832. Nędznicy łączą cechy powieści lirycznej, filozoficznej, symbolicznej i realistycznej, uzupełnionej o odautorskie rozważania i dygresje. Wbrew tendencjom w rozwoju powieści francuskiej jest to dzieło czerpiące z romantyzmu. Kolejną powieścią byli wydani cztery lata po Nędznikach Pracownicy morza. Pod wpływem codziennych doświadczeń i obserwacji związanych z życiem na Guernsey Hugo uczynił jej głównym wątkiem udaną próbę sprowadzenia do portu zniszczonego statku parowego. Dokonuje jej Gilliatt, wykluczony z miejscowej społeczności dziwak o szlachetnym sercu. Znacznie mniej znana jest wydana w 1869 powieść Człowiek śmiechu, osadzona w siedemnastowiecznej Anglii. Motyw niesprawiedliwości społecznej i ludzkiej krzywdy zostaje w niej zrealizowany w postaciach trójki bohaterów: okaleczonego w dzieciństwie Gwynplaine'a, bohatera tytułowego, niewidomej Dei i Ursusa, samotnika i brzuchomówcy. Powieść w metaforyczny sposób przedstawia zakończoną klęską walkę ludu o swoje prawa, jednak symbolika utworu jest znacznie szersza, a surrealizm wizji dodatkowo utrudnia odbiór tekstu. Ostatnią powieść, Rok dziewięćdziesiąty trzeci, Hugo poświęcił rewolucji francuskiej. Powrócił w niej temat walki sprawiedliwości ludzkiej, wyrażanej przez prawo, z boską (zasada miłosierdzia i przebaczenia win). Pisarz ograniczył liczbę poruszanych w tekście wątków na rzecz skupienia się na obrazie potęgi rewolucyjnego Konwentu i tragicznego konfliktu między trójką bohaterów. Dramaty Sarah Bernhardt w roli królowej w Ruy Blasie Hernani, scena finałowa Twórczość dramatyczna Victora Hugo z okresu monarchii lipcowej jest przez krytyków i historyków literatury oceniana dość nisko. Według Gustave’a Lansona jedynie dramaty wierszowane zasługują na uwagę i powinny być traktowane jako „zbiory poetyckie, w których poszczególne utwory są powiązane nicią intrygi”. Wartościowe są w nich – z uwagi na walory poetyckie – jedynie pojedyncze fragmenty, podczas gdy całe dramaty cechuje brak zmysłu teatralnego, niezręczne i nieprawdopodobne wątki, jednowymiarowe postaci, brak całościowych wizji miejsca akcji (poza Ruy Blasem i Burgrabiami, w których Hugo umieścił obrazy znanych mu Hiszpanii i Nadrenii), nadmiar typowych dla romantyzmu melodramatycznych rekwizytów. Sztuki teatralne Hugo budował w oparciu o proste i mało prawdopodobne antytezy, tworząc postaci okrutnego błazna, który jest zarazem czułym ojcem (Trybulet z Król się bawi) czy szlachetnego w swoim postępowaniu łotrzyka (tytułowy bohater Hernaniego). Szczególnie chętnie powtarzał wzorzec bohatera prześladowanego przez zły los, rozczarowanego życiem i ponurego. Los postaci z dramatów Hugo jest przesądzony od samego początku dzieła, a nawet w przypadku, gdy przeżywają oni moralne dylematy, ich patetyczne wywody nie przekazują widzowi obrazu prawdziwych uczuć. Sukces sztuk Hugo możliwy jest tylko wtedy, gdy główne role w nich odgrywają wybitni aktorzy. Mimo to Victor Hugo zajmuje stałe miejsce w historii dramatu francuskiego dzięki przedmowie do Cromwella, w której przedstawił swoją, żywo następnie dyskutowaną, koncepcję dramatu romantycznego i stał się przywódcą nurtu romantycznego w literaturze. Sugerował w niej pisanie dramatów wyłącznie wierszem, na wzór szekspirowski, oddając bogactwem stylu złożoność życia. Domagał się odejścia od sztywnego podziału na tragedie i komedie, by motywy komiczne i groteskowe mogły współistnieć z tragizmem. Sam Cromwell, dramat niesceniczny z uwagi na rozmiary, zyskuje uznanie krytyki dzięki oryginalności i sile wyrazu. Najlepszym dramatem Hugo jest Ruy Blas. Dramaty Hugo pisane w okresie monarchii lipcowej w zamyśle autora miały przekazywać jego poglądy polityczne i społeczne. Ich wykładu dokonywał każdorazowo w przedmowach do sztuk. Świadomym zabiegiem była również różnorodność miejsc akcji dramatycznej (Włochy, Anglia, Niemcy, Hiszpania) – pisarz pragnął przekazać jak najwięcej o dylematach i uczuciach człowieka, kreując bohaterów z różnych obszarów. W 1843 roku mocno dotknęła go porażka Burgrabiów, utworu słabego literacko z uwagi na „epicką przesadę graniczącą ze śmiesznością”. Emigracja z Francji i skupienie się na twórczości poetyckiej i powieściowej sprawiły, że Hugo przestał po tej dacie tworzyć na potrzeby sceny. Nie stracił jednak całkowicie zainteresowania dramatem – na wygnaniu opracował tom pełnych fantazji, bliskich stylistyce farsy sztuk zatytułowany Teatr na wolności. Utwory te nie były tworzone z myślą o wystawieniu. Ostatni dramat Hugo, napisany w 1869 i ogłoszony trzynaście lat później Torquemada, poruszał temat fanatyzmu religijnego i pozostawał w ścisłym związku z poezją Hugo z ostatnich lat życia. Dopiero w 1934 wydany został napisany prozą dramat Tysiąc franków nagrody, związany z Teatrem na wolności. Rok dziewięćdziesiąty trzeci Tom I-II - 380 s. Katedra najświętszej Panny w Paryżu Tom I-II - 264 s. Katedra najświętszej Panny w Paryżu Tom III-IV - 309 s. Han z Islandji tom III / Ostatni Dzień Skazańca - 234 s. Han z Islandji Tom I / Han z Islandji Tom II - 294 s. Pracownicy Morza Tom I / Pracownicy Morza Tom II - 319 s. Pracownicy Morza Tom III / Dodatek Archipelag La Manche / Bug=Jargal - 397 s. Nędznicy Tom I-II - 335 Nędznicy Tom III-IV - 364 s. Nędznicy Tom V-VI - 277 s. Nędznicy Tom VII-VIII - 299 s. Nędznicy Tom IX-X, 316 str. ! Uwagi: Brzegi stron zakurzone i zabrudzone. Oprawy wytarte, zwłaszcza na grzbietach. Strony pożółkłe i przybrudzone. Druk zachowany w stanie dobrym. Blok spójny.